در ادامه مطلب مي توانيد تكه هايي از ابتداي اين پايان نامه ر
عنوان:
بررسي رابطه بين تمايل به مهاجرت از آبادان با رضايت از زندگي
استاد راهنما:
دكتر ابوالقاسم فاتحي
استاد مشاور:
دكتر نقيب السادات
نگارش:
تابستان۹۰
فهرست مطالب
عناوين صفحه
فصل اول : كليات تحقيق
مقدمه ۲
بيان مسأله ۴
اهميت و ضرورت پژوهش ۸
اهداف پژوهش ۹
سوالات اصلي و فرعي تحقيق ۱۰
فرضيه ها ۱۱
معرفي متغيرها ۱۱
تعريف مفاهيم ۱۲
فصل دوم : چهارچوب نظري و ادبيات تحقيق
نظريه هاي گرايش. ۱۹
نظريه نظريه فيش باين و آيزن ۲۰
نظريه هاي رضايت از زندگي . ۲۱
نظريه هاي مهاجرت. ۲۴
نظريه كاركردگرايي. ۲۴
نظريه محروميت نسبي . ۲۵
مدل موريسون. ۲۶
نظريه تودارو . 27
نظريه سرمايه انساني ۳۰
نظريه اورت لي ۳۱
نظريه شبكه ۳۳
پيشينه تجربي تحقيق . ۳۵
تحقيقات انجام گرفته در داخل كشور . ۳۶
تحقيقات انجام گرفته در خارج از كشور ۳۹
مدل نظري پژوهش . ۴۱
فصل سوم : روش پژوهش
روش پژوهش ۴۴
سطح مشاهده (واحد تحليل) ۴۵
جامعه آماري ۴۶
نمونه آماري ۴۷
روش نمونه گيري . ۴۸
ابزار اندازه گيري ۴۹
تعريف مفاهيم ۴۹
روشهاي تجزيه و تحليل داده ها ۵۸
فصل چهارم : يافته هاي پژوهش
يافته هاي توصيفي (تحليل يك متغيره) . ۶۱
يافته هاي استنباطي (تحليل دو متغيره و آزمون فرضيه هاي تحقيق) 69
تحليل چند متغيره (رگرسيون چند متغيره) ۷۸
فصل پنجم : نتيجه گيري و پيشنهادات
بحث و نتيجه گيري ۸۳
پيشنهادات ۸۵
محدوديت هاي پژوهش. ۸۶
منابع و مآخذ
منابع فارسي. ۸۷
منابع لاتين . ۹۲
پيوست ها
پرسشنامه
تكه هايي از متن به عنوان نمونه :
1-1 مقدمه
مهاجرت قدمتي به اندازه زندگي بشر دارد. انسان اوليه همچون انسان امروزي براي دست يافتن به امكانات بهتر زندگي و رضايت هر چه بيشتر اقدام به مهاجرت ميكرده است. اين مساله با رشد جوامع تبديل به يك مساله اجتماعي شده است.
مهاجرت در كشورهاي توسعه يافته موجب بهبود شرايط زندگي افراد در دو نقطه مهاجر پذير و مهاجر فرست ميشود. در حالي كه در كشور هاي جهان سوم به دليل محدوديت امكانات رفاهي، شغلي و نيروي انساني متخصص مهاجرت بيشتر مشكلزاست.
در سطح داخلي تعداد زيادي از افراد داراي تخصص به دليل عدم تعادل در توزيع منابع و امكانات داخلي كشور از بخشهاي مواجه با كمبود امكانات به سمت مادر شهر ها و مناطق مرفهتري كه از امكانات نسبي بيشتري برخوردارند مهاجرت مي كنند (افشاني، ۱۳۸۱: ۱۲).
استان خوزستان در دهههاي گذشته به دليل مسايل مختلف سياسي، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي و همچنين وقوع ۸ سال جنگ تحميلي با نقل و انتقالات شديد جمعيتي روبرو بوده است. آبادان از جمله شهرهاي استان خوزستان است كه ظهور و شكل گيري آن ارتباط تنگاتنگي با پديده مهاجرت دارد و اگر بگوييم اين شهر زاده مهاجرت است گزاف نگفتهايم. اين شهر به دنبال تاسيس پالايشگاه نفت ايجاد گرديد و در فاصله زماني محدودي توسعه فزاينده اي پيدا كرد و به يكي از مهمترين مناطق اقتصادي و توريستي كشور تبديل گشت. صرف نظر از آمار و ارقام در سطح عموم هميشه اين مقوله مطرح ميشود كه به علت عدم بازسازي كامل و اصولي اين شهر، ظهور پديدههاي نامطلوب جوي مانند گرو و غبار، شوري آب شرب، بروز مشكلات فرهنگي اجتماعي مانند اعتياد، بيكاري و نبودن امنيت در سطح شهر، نبود امكانات رفاهي نسبت قابل توجهي از مردم آبادان در حال مهاجرت به ديگر شهرهاي توسعه يافته و خوش آب و هواي كشور ميباشند كه يكي از مهمترين دلايل اين مهاجرت ها عدم رضايت مردم از زندگيشان است. بنابراين در تحقيق حاضر بر آن شديم تا تاثير مقوله رضايت از زندگي بر تمايل به مهاجرت از شهر آبادان را مورد بررسي قرار دهيم.
1-2 بيان مساله
مهاجرت بعنوان يكي از موضوعات محوري رشته جمعيتشناسي شناخته شده و از زمينههائي است كه در مطالعات جمعيتشناسي جايگاه ويژهاي پيدا كرده است. مهاجرت از عوامل اصلي تغيير و تحول جمعيت و مهمترين عامل خارجي تغيير تعداد و ساخت جمعيت ميباشد.
طبق تئوري گزينشي بودن مهاجرت، همراه با هرگونه فرصتي كه بهوجود ميآيد، بعضي از افراد مهاجرت را برميگزينند و برخي ماندن را، اين امر برحسب تصادف نيست. معمولاَ مهاجران ويژگيهايي دارند كه موجب ميشود زمينههاي رفتن يا ماندن را در مقايسه با آنهايي كه ميمانند متفاوت ارزيابي كنند (اوبراي، ۱۳۷۰: ۸۲). مطابق با اين تئوري، حداقل در ابتدا مهاجرت گرايش دارد افراد نسبتاَ آموزش ديده، ماهر، خلاق و داراي انگيزههاي بالاي كاري را از جوامع فرستنده جذب كند. بررسيهاي داخلي و خارجي كه درباره مهاجرت انجام شده توافق دارند كه تمايل و تصميمگيري براي مهاجرت با سن، جنس، تحصيلات و رضايت از زندگي بستگي دارد. مطابق بررسي اسكلدون[۱]، كسانيكه مهاجرت ميكنند معمولاَ از بين افراد تحصيلكردهتر جامعه هستند، يعني از خانوارهائي كه توان صرفنظر كردن از نيروي كار خانوادگي فرزند خود را داشته و آنها را به دانشگاه ميفرستند. افراد باسوادتر موقعيتهاي شغلي را كه در ديگر مناطق وجود دارد بهتر شناسايي كرده و با موقعيتهاي جديد بهتر برخورد ميكنند. اولين مهاجران از هر جامعهاي به نحو تقريباَ تغييرناپذيري از نخبگان آن محل هستند (اسكلدون، ۱۳۸۰: ۱۱۵).
مبدأهاي مهاجرين كه اكثراَ از نقاط كوچك و محروم هستند، سرمايهگذاري عظيمي برنيروي انساني خود نموده ولي به دليل نداشتن سيستمهاي جذب افراد تحصيلكرده همانند؛ دانشگاهها، ادارات و صنايع بزرگ و غيره، بسياري از نيروهاي انساني ماهر خود را از دست ميدهند، كه اين امر مسائل مختلفي را در سطح جامعه به وجود ميآورد. از نظر تحليل ساختاري، مسائل ناشي از اين الگوي مهاجرت را ميتوان در سه سطح؛ محيط مبدأ، محيط مقصد و مهاجر و خانواده مهاجر بررسي نمود. گرچه بيشترين مسائل دامنگير مبدأ ميباشد، ولي نبايد مسائل مربوط به مقصد و مهاجر را از نظر دور داشت.
مسالهآميزترين جنبه اين الگوي مهاجرت، محروم شدن مناطق فرستنده از نيروي انساني ماهر با تحصيلات عالي ميباشد. نيروي انساني متخصص و ماهر در توسعه اقتصادي و اجتماعي هر جامعهاي نقش اساسي دارد. سرمايه مادي در هر جامعهاي با نيروي انساني متخصص و كارآمد است كه به جريان افتاده و به توسعه اجتماعي و اقتصادي جامعه ميانجامد.
درخصوص اهميت نيروي انساني ماهر، ادوارد دانشن از كارشناسان اقتصاد آمريكا در تحقيقي راجع به عوامل موثر بر پيشرفت صنعتي كشورها بيان داشته كه: از ميان ۳۱ عامل مؤثر در امر پيشرفت صنعتي، مهمترين عامل، پرورش نيروي انساني متخصص ميباشد. به نظر وي، پيشرفت نيروي انساني مهمترين عامل رشد اقتصادي و پيشرفت تحقيقات و علوم عامل دوم در رشد اقتصادي ميباشد (شعبانلو، ۱۳۸۰: ۸). اين الگوي مهاجرت به نوعي تداعي كننده مسئله فرار مغزها ميباشد. گرچه اصطلاح «فرار مغزها» براي نخستين بار به مهاجرت عظيم مهندسين انگليسي به ايالات متحده آمريكا نسبت داده شده بود، ولي با اين اصطلاح ميخواستند به اهميت مهاجرت متخصصين و تحصيلكردهها اشاره نمايند.
همچنين مهاجرت جوانان موجب كاهش نيروي جوان و رشد جمعيت، افزايش نسبت سالخوردگي و در نتيجه افزايش نسبت وابستگي در مبدأ ميگردد. طبق بررسيهاي وزارت امور اقتصادي و دارايي (۱۳۷۵: ۲۵)، در روستاها و شهرهاي كوچك، نرخ رشد جمعيت پايينتر از نرخ طبيعي ميباشد. بنابراين، اين الگوي مهاجرت، براي مبدأ چيزي جز فقر، عقبماندگي و وابستگي نميتواند بههمراه داشته باشد.
علاوه بر مسائل ياد شده، مهاجران و خانوادههايشان در محيط جديد با مسائل بيشماري مواجه ميشوند. مسائل رواني، عاطفي، اقتصادي و فرهنگي ميتواند ازجمله اين مسائل باشد. مطالعه اي كه در زمينه اثر مهاجرت بر مرگومير در هند صورت گرفته بود نشان داد كه مسكن مهاجرين اغلب بهداشت و تسهيلات بهداشتي رسمي ندارند. شرايط چنين مساكني براي اميد زندگي كودكان زيانآور نشان داده شده بود. پايين بودن اقتصاد مهاجران، آنها را مجبور كرده بود كه زمين را در مجاورت صنايع سنگين بدست آورند، كه اين امر آنها و خانوادههايشان را در معرض بيماري عفوني و تنفسي قرار ميداد (Stephenson etal., 2003).
رضايت از زندگي به عنوان ارزيابي كلي كيفيت زندگي بر اساس ملاكهاي انتخاب شده عبارت است از مقايسه بين شرايط زندگي با ملاكهاي شخصي. افراد هنگامي سطوح بالاي رضايت از زندگي را تجربه مي كنند كه شرايط زندگي آنها با ملاكهايي كه براي خود تعيين كردهاند، مطابقت داشته باشند. رضايت از زندگي را ميتوان به عنوان جامعترين ارزيابي افراد از شرايط زندگي خود در نظر گرفت.
رضايت از زندگي، يك فرايند داوري است كه افراد، كيفيت زندگي خود را بر اساس ملاكهاي منحصر به فرد خود ارزيابي مي كنند. رضايت از زندگي، يك صفت پايدار و عيني نيست بلكه به تغييرات موقعيتي، حساس بوده و بر اساس برداشت و ديدگاه خود افراد در نظر گرفته مي شود.
عوامل متفاوتي در رضايت از زندگي مشاركت دارند. براي مثال گيبسون (۱۹۸۶) تعامل اجتماعي، امونس و دينر (۱۹۸۵) عوامل شخصيتي، جورج (۱۹۸۱) سطح درآمد و طبقه اجتماعي، ويليتس و كرايدر (۱۹۸۸) مذهب را در ميزان رضايت از زندگي موثر دانسته اند. از طرفي رابطه رضايت از زندگي با عوامل گوناگوني مورد بررسي قرار گرفته: حميد (۱۳۸۹)رابطه رضايت از زندگي با پيشرفت تحصيلي، كشاورز و ديگران (۱۳۸۸) پيش بيني كنندههاي روانشناختي رضايت از زندگي، صادق مقدم و ديگران (۱۳۸۵) رضايت از ندگي در زنان شاغل و خانه دار و. ملاحظه ميشود كه بررسيهاي مختلف از يك سو به نقش متغيرهاي متعددي در رضايت از زندگي و از سوي ديگر به تاثير رضايت از زندگي بر پديدههاي ديگر پرداختهاند، اما پژوهشيهايي كه تاثير رضايت از زندگي بر تمايل به مهاجرت را مورد بررسي قرار دهند كمتر مورد توجه قرار گرفتهاند. لذا در پژوهش حاضر تلاش ميشود تا با رويكردي بين رشتهاي به بررسي رابطه بين رضايت از زندگي و تمايل به مهاجرت پرداخته شود.
شهرستان آبادان در دهه هاي گذشته به دلايل مختلف سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي از جمله افزايش زير ساخت هاي صنعتي و كشاورزي و همچنين وقوع ۸ سال جنگ تحميلي با نقل و انتقالات شديد جمعيتي روبرو شده است. بطوري كه روند مهاجرت در اين استان از روند ويژه اي برخوردار بوده است. اين شهرستان در ۵۰ سال گذشته از نظر مهاجر پذيري و مهاجر فرستي تغييرات عمده اي داشته است. شهرستان آبادان امروزه نيز نقش قابل ملاحظه اي در فرهنگ، اقتصاد، تاريخ و جغرافياي ايران دارد چرا كه با داشتن پتانسيل هاي مساعد طبيعي و منابع معدني بي شمار توانسته همواره نقشي مهم و سازنده در پويايي اقتصاد ايران بازي كند. با توجه به آنچه در بالا گفته شد مي توان نتيجه گرفت كه افراد به دنبال رضايت بيشتر از زندگي دست به مهاجرت مي زنند. بر اين اساس مساله محوري تحقيق حاضر اين است كه چه رابطهايي بين تمايل به مهاجرت از آبادان و رضايت از زندگي وجود دارد؟
1-3 اهميت وضرورت تحقيق
مهاجرت بهعنوان يك واقعه اجتماعي با بسياري از وقايع اجتماعي كه منبعث از عوامل اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي، جمعيتي و غيره جوامع هستند، در ارتباط بوده و حالتي تأثيرگذار و تأثيرپذير (تعامل)ي با آنها دارد. شناخت اين تأثيرپذيري از محركهاي اصلي آن منجمله؛ تحصيلات، جنسيت، پايگاه اجتماعي– اقتصادي، ويژگيهاي رواني و شخصيتي، تجربه مهاجرتي و تجربه اقامتي افراد، دافعه مبدأ، جاذبه مقصد، هزينه هاي مهاجرت و شبكه مهاجرتي ميتواند به برنامه ريزي درجهت استفاده مطلوب از اين تأثيرپذيري بيانجامد و مسائل ناشي از اين الگوي مهاجرت كه جامعه بطور عام و جمعيتشناسي بطور خاص با آن مواجه است را تعديل نمايد.
اصولاَ هدف از مطالعه نگرشها و گرايشها تأثيرگذاري بر رفتار است، بدليل اينكه انواع گرايشها بهعنوان شاخصها يا عوامل پيشگويي رفتار شناخته شده اند. در پيمايشهاي گرايش به مهاجرت، بيشترين هدف دستيابي به آستانه مهاجرتي است. «آستانه مهاجرتي» نقطهاي است كه فرد احتمالاَ در آن نقطه از نظر روحي، رواني و ديگر ويژگيهاي فردي از موطن خويش- حداقل از نظر پيوندهاي فكري– گسسته شده و از آن به بعد در تلاش براي بومگزيني جديد است. شايد بتوان با مسامحه گفت كه جهت انديشه و پيوند فكري- معنوي فرد در آستانه مهاجرتي تغيير كرده و وي را به مهاجرت راغب ميسازد (كاظميپور، ۱۳۸۴: ۳۲ ؛ رجبي،۱۳۸۰: ۹ ؛ شريفي، ۱۳۷۶: ۱۵). بنابراين، با مطالعه گرايش به مهاجرت و بررسي عوامل مؤثر بر آستانه مهاجرتي افراد، ميتوان از احتمال وقوع رفتاري در آينده باخبر شد و فرصت كافي بدست آورد تا بتوان اين موج رفتاري را به نحو احسن سازمان داد.
بالان[۲] در خصوص افزايش مطالعات مهاجرت اظهار داشته كه: افزايش در مطالعات مهاجرت از دهه ۱۹۶۰ به بعد شايد پاسخي براي گسترش علاقه در ميان سياستگذاران و برنامهريزان در مورد رشد جمعيت و مخصوصاَ شهرنشيني باشد. پيمايشهاي شهري هماكنون به اهميت اقامتهاي كوتاه مدت در شهرها حساس بوده، درحاليكه قبلاَ ناديده گرفته ميشد (Balan, 1981). پيمايش صمدي ملايوسفي (۱۳۸۲) در زمينه تأثير مهاجرت بر شهرنشيني كشور نشان داد كه طي دو دوره ۶۵– ۱۳۵۵ و ۷۵– ۱۳۶۵، مهاجرت مهمترين عامل رشد جمعيت شهري سه استان هرمزگان، همدان و يزد بوده است. از بين عواملي كه باعث رشد جمعيت شهري شده اند، سهم مهاجرت ۰۴/۴۹ درصد بوده است.
در ايران سازمان و نهادي كه مسئول ثبت اطلاعات مورد نياز محققين درباره مهاجرت و مهاجران باشد وجود ندارد. بنابراين، از مشكلاتي كه براي پيمايشهاي مهاجرت پيش ميآيد سخت بودن دسترسي به جامعه مهاجران بوده و اين امر، وقت و هزينه زيادي را براي محقق تحميل ميكند. بدينطريق، اكثر تحقيقات مهاجرتي به صورت اسنادي و كتابخانهاي صورت گرفته و از طرحهاي پيمايشي و قرار دادن شخص بعنوان واحد تحليل صرفنظر ميشود. در اين بررسي، از طريق سنجش گرايش به مهاجرت اين فرصت به وجود ميآيد تا بتوان در مورد مهاجران بالقوه و به عبارتي مهاجران آتي برنامه ريزي نموده و سياستگذاران و برنامهريزان بتوانند از نيروهاي حركتي آنها به طور مطلوبي استفاده نمايند.
۱-۴ اهداف تحقيق
چنانچه از عنوان طرح برميآيد، هدف عمده و اصلي در اين تحقيق بررسي رابطه بين تمايل به مهاجرت از آبادان با رضايت از زندگي ميباشد. تعيين اهداف جزئي تحقيق موجب ميشود كه هدف كلي بيشتر قابل دسترس بوده و دستيابي به آن ميسر گردد. اهداف جزئي و ويژه كه در اين تحقيق به آن پرداخته شده به شرح ذيل مي باشد:
۱- تعيين ميزان رضايت از زندگي افراد و تاثير آن بر تمايل مهاجرت از آبادان.
۲- شناخت نگرش پاسخگويان نسبت به دافعههاي مبدأ و تأثير آن برتمايل به مهاجرت از آبادان.
۳- تعيين ميزان تمايل افراد براي مهاجرت از آبادان بر حسب ويژگيهاي فردي آنان.
۴- تعيين ميزان رضايت از زندگي افراد بر حسب ويژگيهاي فردي آنان.
۵- تعيين ميزان تمايل افراد براي مهاجرت از آبادان بر حسب پايگاه اقتصادي-اجتماعي شان.
۶- تعيين ميزان تمايل افراد به مهاجرت بر حسب نگرش آنان به پديده مهاجرت.
1-5 سوالات تحقيق
۱- رضايت از زندگي در يك محيط چه تاثيري مي تواند بر تمايل به مهاجرت از آن محيط داشته باشد؟
۲- ويژگيهاي فردي (همانند: سن، جنس، محل سكونت، مقطع تحصيلي و .) و دافعه مبدأ چه تأثيري ميتوانند در تمايل به مهاجرت افراد داشته باشند؟
۳- چه رابطهاي بين ويژگيهاي فردي (همانند: سن، جنس، محل سكونت، مقطع تحصيلي و .) و ميزان رضايت از زندگي افراد وجود دارد؟
۴- آيا پايگاه اقتصادي-اجتماعي افراد بر ميزان تمايل به مهاجرت آنان تاثير دارد؟
۵- چه رابطهايي بين نگرش فرد به مهاجرت و تمايل به مهاجرت وجود دارد؟
۶- آيا رضايت از زندگي بر نگرش فرد به مهاجرت تاثير دارد؟
1-6 فرضيات تحقيق
- بهنظر ميرسد بين ميزان رضايت از زندگي و تمايل به مهاجرت رابطه وجود دارد.
- بهنظر ميرسد بين ميزان رضايت از زندگي و نگرش فرد به مهاجرت رابطه وجود دارد.
- بين رضايت از زندگي و ويژگيهاي فردي (جنس، سن، مقطع تحصيلي، وضعيت تأهل، وضع فعاليت و قوميت) رابطه وجود دارد.
- بين ميزان تمايل به مهاجرت و پايگاه اقتصادي-اجتماعي رابطه وجود دارد.
- بين تمايل به مهاجرت از آبادان و نگرش افراد نسبت به ميزان دافعههاي مبدأ رابطه مستقيم وجود دارد.
- بين تمايل به مهاجرت و ويژگيهاي فردي (جنس، سن، مقطع تحصيلي، وضعيت تأهل، وضع فعاليت و قوميت) رابطه وجود دارد.
1-7 متغير وابسته
متغير وابسته در پژوهش حاضرتمايل به مهاجرت از شهر آبادان مي باشد.
1-8 متغيرهاي مستقل
متغير هاي مستقل در پژوهش حاضر كه تاثير آنها بر تمايل به مهاجرت از شهر آبادان مورد بررسي قرار مي گيرند عبارتند از: ميزان رضايت از زندگي، پايگاه اقتصادي-اجتماعي، سن، جنس، تحصيلات، شغل، دافعه مبدا و قوميت.
1-9 تعريف مفاهيم (نظري- عملياتي)
در اين قسمت مفاهيم اصلي بكارگرفته شده در پيمايش از منظر نظري و عملياتي مورد بررسي قرار ميگيرند تا در درك مفاهيم و شاخصسازي آنها مشكلي پيش نيآيد. مفاهيم اصلي عبارتند از: رضايت از زندگي، تمايل به مهاجرت، دافعه مبدا و ساير متغير هاي مستقل كه در ذيل به تعاريف نظري و عملياتي هر يك از مفاهيم ياد شده پرداخته ميشود.
1-9-1 رضايت از زندگي
تعريف نظري
مراد از رضايت از زندگي نگرش فرد، ارزيابي عمومي نسبت به كليت زندگي خود و يا برخي از جنبه هاي زندگي، هم چون زندگي خانوادگي و تجربه آموزشي است. در واقع رضايت از زندگي يعني اينكه در شرايط كنوني فرد از نظر جسمي، از نظر تحصيلي، شغلي و مادي چيزهايي را كه دارد با آرزوهايش تطبيق مي كند.
- Skeldon
- Jorge Balan