پايان نامه براي دريافت درجه­ كارشناسي ارشد (M.Sc) در رشته مهندسي كشاورزي

گرايش بيماري شناسي گياهي

عنوان

ارزيابي مقاومت نسبي ژنوتيپ هاي آفتابگردان نسبت به قارچ

Macrophomina phaseolina (Tassi) Goidanich

عامل بيماري پوسيدگي زغالي

استاد راهنما

دكتر سيد عليرضا دليلي

استادان مشاور

دكتر سياوش رعيت پناه

مهندس عباس اندرخو

تكه هايي از متن به عنوان نمونه :

چكيده
بيماري پوسيدگي زغالي آفتابگردان با عاملMacrophomina phaseolina (Tassi) Goidanich يكي از بيماري هاي مهم گياه محسوب مي شود كه سبب كاهش كميت و كيفيت محصول مي گردد. اين بيماري طي سال هاي اخير در استان مازندران شايع شده و از اهميت خاصي برخوردار است. استفاده از ارقام مقاوم يا متحمل به دليل سازگاري با ساير روش هاي پيشگيري و كنترل، جايگاه ويژه اي را در مديريت تلفيقي به خود اختصاص داده است. در اين بررسي عكس العمل ۱۰ ژنوتيپ آفتابگردان نسبت به بيماري پوسيدگي زغالي در شرايط آزمايشگاهي، گلخانه اي و مزرعه اي مورد ارزيابي قرار گرفت. كه در شرايط آزمايشگاه و گلخانه از طرح كاملا تصادفي و در شرايط مزرعه از طرح بلوك كامل تصادفي استفاده شد. نتايج حاصل از شرايط آزمايشگاهي نشان داد كه ژنوتيپ هاي RF81-74*AF80-460/2/1 با شاخص بيماري ۸۹/۳۹، از تحمل بيشتر و ژنوتيپ RF81-137/1*AF81-228 با شاخص بيماري ۶۷/۵۰، از تحمل كمتري نسبت به بيماري پوسيدگي زغالي برخوردار بودند. در آزمايشات گلخانه اي ژنوتيپ هاي RF81-1/2*AF80-452/2/2، HYSUN33، RF81-106*AF80-448/1/2، RF81-1/2*AF81-112، RF81-74*AF80-460/2/1 و AZARGOL به ترتيب با ۶/۶، ۷/۶، ۷/۶، ۷/۶، ۷/۶ و۰۳/۱۰ درصد آلودگي (Disease Incidence) از تحمل بيشتر و ژنوتيپ RF81-65*AF80-429/2/3 با ۵۵/۴۳ درصد آلودگي از تحمل كمتري نسبت به بيماري پوسيدگي زغالي برخوردار بودند. نتايج حاصل از آزمايشات مزرعه اي نيز نشان داد كه ژنوتيپ هاي RF81-74*AF80-460/2/1، RF81-1/2*RF81-112، RF81-1/2*AF80-452/2/2، RF81-106/1*AF80-448/1/2، HYSUN33 و AZARGOL با ۳۳/۰ درصد آلودگي از تحمل بيشتر و ژنوتيپ هاي RF81-65*AF80-429/2/3 و RF81-137/1*AF81-228 به ترتيب با ۶۷/۱۳ و ۸ درصد آلودگي تحمل كمتري نسبت به بيماري داشتند. در ضمن ژنوتيپ هاي RF81-65*AF80-429/2/3 و RF81-137/1*AF81-228 علاوه بر درصد آلودگي بيشتر، كاهش وزن هزار دانه، كاهش قطر طبق و كاهش ارتفاع بيشتري را نيز نشان دادند.
فصل اول
مقدمه
۱- مقدمه
۱-۱- تاريخچه و گياه شناسي آفتابگردان
آفتابگردان با نام علميL. Helianthua annuus و نام انگليسي از نظر توليد جهاني بعد از سويا در مقام دوم قرار دارد و بيش از ۱۴ درصد كل روغن نباتي جهان را توليد مي كند.
استخراج روغن از دانه آفتابگردان در سال ۱۷۱۶ در روسيه انجام گرفت و در سال ۱۷۲۹ توليد انبوه روغن از اين گياه در جهان شروع شد.
اين گياه بومي نواحي مركزي قاره آمريكا است و براي نخستين بار توسط جهان گردان اسپانيايي به اروپا آورده شد و در قرن ۱۶ و ۱۷ ميلادي به اغلب كشورهاي اروپايي به عنوان گياه زينتي وارد گرديده و مورد كشت و زرع قرار گرفت. آفتابگردان در قرن ۱۸ به روسيه و حدود ۸۰ تا ۹۰ سال پيش نيز به ايران آورده شد.
آفتابگردان گياهي يك ساله از تيره آستراسه ((Asteraceae يا مركبان (Composite) است. دو گونه ي آن يعني آفتابگردان معمولي (H. annuus L.) و سيب زميني ترشي (H. tuberosus L.) مصرف تغذيه اي دارند. گونه ي اول به خاطر روغن كشت مي شود و گونه دوم به خاطر غده كشت مي گردد. چند نمونه از آفتابگردان هم به عنوان گياهان زينتي كشت مي شده كه مهم ترين آن ها به شرح زير بوده:

1. argophyllus T. & G. ،L. H. annuus، H. debilis Nutt كه از گونه هاي يك ساله هستند و H. decapetalus L. ، H. laetiflorus Pers، H. maximilliani Schrad ، H. multiflorus L. ،           H. salicifolius A. Dietr از گونه هاي چند ساله هستند.

برگ هاي آفتابگردان كم و بيش قلبي با حاشيه مضرس و دندانه دار مي باشد برگ ها نيز مانند ساقه از كرك هاي زبر و خشن پوشيده شده اند. تعداد برگ ها بسته به تيپ، از ۷ تا ۴۰ برگ متغير مي باشد. برگ ها داراي دمبرگ گوشتي و دراز بوده كه با پيشرفت به انتهاي ساقه، از طول آنها كاسته مي شود. بزرگترين برگ ها در محدوده ي وسط ساقه قرار دارند كه ۶۰ الي ۷۰% سطح فتوسنتز جاري و نياز مربوط پر شدن دانه ها را به خود اختصاص مي دهند. برگ هاي كوتيلدوني به صورت متقابل مي باشند، در صورتي كه برگ هاي بعدي به صورت متناوب در روي ساقه ظاهر مي شوند.
اين گياه در بين گياهان زراعي به علت داشتن ساقه هاي بلند و خشن، معروف است. قطر ساقه از يك تا ۱۰سانتيمتر و ارتفاع ساقه بين ۵/۰ تا ۵ متر متغير مي باشد.
ارقام زراعي امروزي تك ساقه بوده و انتهاي ساقه آن ها به يك طبق يا Anthodium ختم مي شود. ارقامي كه اصلاح شده و ساقه ي انشعابي ندارند، به تيپ هاي تك طبقي يا Mono Anthodium و ارقامي كه ساقه ي انشعابي داشته و داراي بيشترين طبق باشد به تيپ هاي چند طبقي يا poly Anthodium معروفند. طي مرحله ي رسيدگي در محل اتصال ساقه ي اصلي به طبق بر اثر وزن طبق، زاويه ي موجود بين امتداد ساقه و طبق بيشتر مي شود. در تيپ هاي ايده آل اين زاويه بين ۱۱۵ تا ۱۳۰ درجه مي باشد.
آفتابگردان ريشه ي مستقيم و توسعه يافته اي دارد كه پتانسيل نفوذ آن در خاك به ۳ متر مي رسد. گل آذين آفتابگردان كلاپرك است و طبق ناميده مي شود. لقاح در اين گياه به دليل اينكه پرچم ها زودتر بالغ مي شوند، از نوع دگرگشني است. بذر آفتابگردان فندقه بوده و آكن ناميده مي شود. آكن ها تخم مرغي تا تخم مرغي كشيده و برخي مقطع چهار وجهي دارند. بعضي ها كرك دار و برخي هم صاف هستند . دانه آفتابگردان داراي ۲۶ تا ۵۰ درصد روغن و ۱۵ تا ۱۶ درصد پروتئين است. پس از روغن گيري از دانه كنجاله باقيمانده ۱۳ درصد فيبر و ۴ درصد پروتئين دارد.
روغن آفتابگردان داراي ۷۰% اسيد لينولئيك، مقداري فسفوليپيد و ويتامين E مي باشد. به همين دليل چربي خون را پايين مي آورده و كلسترول را تنظيم مي كند.
آفتابگردان در خاك هاي عميق بهتر رشد مي كند. در اين خاك ها سيستم ريشه حجيم شده، لذا جذب آب و مواد غذايي افزايش مي يابد. به طور كلي اين گياه در خاك هاي رسي لومي، لومي و لومي رسي همراه با شن رشد مناسب تري دارند. آفتابگردان به شوري خاك نسبتا مقاوم بوده و در محدوده اي از اسيديته خنثي به خوبي رشد مي كند.
آفتابگردان در مناطق گرم و آفتابي رشد بهتري دارد. حداقل دما براي جوانه زدن بذر ۵ درجه سانتي گراد است، ولي در دماي ۱۵ تا ۳۵ درجه سانتي گراد نيز رشد مطلوبي نشان مي دهد. آفتابگردان به آب زيادي نياز دارد. حساس ترين مرحله گياه به كم آبي ۲۰ روز قبل تا ۲۰ روز بعد از گل دهي مي باشد . كم آبي در دوره گرده افشاني بيش ترين خسارت را به اين محصول وارد مي كند.
۱-۲- ارقام آفتابگردان:
ارقام زراعي آفتابگردان به شرح ذيل مي باشد:

1. ارقام سنتتيك
2. ارقام تجاري
3. ارقام هيبريد

ارقام هيبريد بسيار پر محصول بوده و نسبت به ساير ارقام درصد روغن بيشتري دارند. پس از آن ارقام سنتتيك و ارقام تجاري قرار مي گيرند. ارقام آذرگل (گلشيد) ، گلديس، ركورد، آرماويرسكي ، ۵۲ و ۵۳ روماني از ارقام تجاري هستند.
مشخصات ارقام آفتابگردان در ايران شامل:
رقم: Hysun33
نوع رقم: هيبريد
ارتفاع بوته: ۱۷۵-۱۶۵ سانتي متر
طول دوره رويش: ۱۱۰-۱۰۰ روز
وزن هزار دانه: ۸۰-۷۰ گرم
ميزان روغن: ۴۷ درصد
متوسط عملكرد: ۴-۷/۳ تن در هكتار
مناطق مناسب كشت: مازندران، گلستان، سمنان، خراسان، فارس و مركزي
رقم: آذرگل
نوع رقم: هيبريد
ارتفع بوته: ۱۷۵-۱۶۵ سانتي متر