گرايش حقوق بين الملل
عنوان
تحليل نظريه مشورتي ديوان بين المللي دادگستري در قضيه استقلال كوزوو
استاد راهنما
دكترعليرضا جهانگيري
استاد مشاور
دكترعليرضا حسني
تكه هايي از متن به عنوان نمونه :
چكيده :
ديوان بين المللي دادگستري پس از دو سال انتظار جامعه جهاني در۲۲ ژوئيه ۲۰۱۰ نظريه مشورتي خود را در پاسخ به سؤال مجمع عمومي سازمان ملل متحد در خصوص مطابقت اعلاميه يكجانبه استقلال نهادهاي موقت خودمختار كوزوو با حقوق بين الملل، ارائه نمود.
ديوان پس از بررسي نظرات و لوايح دولتها، در نهايت با ۱۰ رأي موافق به اين نتيجه رسيده است كه اعلاميه استقلال كوزوو با حقوق بين الملل مطابقت داشته و آن را نقض ننموده است. از ديد ديوان قواعد حقوق بين الملل عمومي از قبيل اصل احترام به تماميت ارضي دولتها، حق تعيين سرنوشت ملتها و عرف بين المللي و همچنين حقوق بين الملل خاص (قطعنامه ۱۲۴۴ و تدابير ناشي از آن) حاوي هيچ ممنوعيتي در رابطه با اعلاميه استقلال نمي باشد.
نظريه مشورتي كوزوو با توجه به موقعيت كوزوو در حدود دو دهه قبل و همچنين ارتباط آن با مسائل مبنايي حقوق بين الملل نظير جدايي، اصل احترام به تماميت ارضي دولتها و حاكميت دولتها از اهميت بالايي نزد جامعه جهاني و حقوق دانان برخوردار بود و همگان انتظار داشتند.ديوان به عنوان ركن قضايي سازمان ملل متحد، نسبت به تدقيق مباحث جدايي طلبي و جدايي چاره ساز كه در نظم حقوق بين الملل مسكوت مي باشد، بپردازد و مرجع درخواست كننده سؤال(مجمع عمومي ) را در انجام وظايفش ياري رساند اما به نظر مي رسد ديوان چندان به رسالت خود توجهي ننموده و به اين مهم دست نيافته است.
در اين نوشتار سعي شده است رويكرد اتخاذي ديوان و نتيجه مأخوذه آن در پرتو اصول حق تعيين سرنوشت ملتها و تماميت ارضي و حاكميت دولتها و نتايج ناشي از آن مورد بررسي و تحليل قرار گيرد.
مقدمه
پس از تصويب قطعنامه۱۲۴۴ شوراي امنيت در سال ۱۹۹۹ و پايه گذاري حكومت سازمان ملل و اداره موقت آن بر كوزوو به منظور پايان دادن به بحران كوزوو ناشي از كشتار مردم آلباني تبار كوزوو توسط دولت بلگراد و درگيري هاي في مابين ارتش آزاديبخش كوزوو و نيروهاي نظامي صرب و حمله نظامي ناتو، در۱۷فوريه ۲۰۰۸ ، ۱۰۹ نفر از نمايندگان مجلس كوزوو به همراه رئيس جمهور كوزوو اعلاميه اي مبني بر اينكه كوزوو، خواهان يك دولت مستقل، به صورت جمهوري دموكراتيك، سكولار و چند قومي است كه به دور از تبعيض نژادي و اصل برابري قانون اداره مي شود را امضاء و صادر نمودند.
جمهوري صربستان بلافاصله به اين اعلاميه استقلال واكنش نشان داد و آن را عملي غيرقانوني و عدواني اعلام نمود. چند روز پس از صدور اعلاميه برخي از كشورهاي غربي و در رأس آنها آمريكا، نسبت به شناسايي كوزوو به عنوان يك دولت جديد اقدام نمودند.
مجمع عمومي طي قطعنامه ۳/۶۳ از ديوان بين المللي دادگستري درخواست نظر مشورتي در خصوص سؤال ذيل را نمود:
«آيا اعلاميه يكجانبه استقلال نهادهاي موقت خودمختار كوزوو با حقوق بين الملل مطابقت دارد؟»
موضوع مذكور از اهميت بالايي درجامعه جهاني چه از بعد حقوق بين الملل و چه از بعد سياست بين الملل برخوردار مي باشد و از هر دو حيث قابل تأمل و تفكر بوده و در محافل علمي و بين المللي مورد بحث و بررسي قرار گرفته است. به همين دليل، سؤال مجمع عموميجاز ديوان در صدر دعاوي با اهميت ديوان قرار گرفت كه از چند جنبه داراي اهميت بود و بسياري انتظار شايسته ترين پاسخ ديوان در اين خصوص را داشتند.
اولاً: موقعيت كوزوو پس از بحران و چند سال رنج و استقرار حكومت سازمان ملل متحد وفق قطعنامه ۱۲۴۴ ، همواره از ديد جامعه جهاني به لحاظ جنبه سياسي حائز اهميت بود.
ثانياً: ديوان اين فرصت را داشت كه نقش خود را به عنوان ركن اصلي قضايي سازمان ملل متحد در حل مسائل پيچيده بين المللي ايفا نمايد.
ثالثا: سؤال مجمع عمومي با مسائل حقوقي پيچيده بين المللي همچون جدايي، جدايي چاره ساز و شناسايي در ارتباط بود كه از مباحث چالش برانگيز و داراي ابهام حقوق بينجالملل و مبتلابه بسياري از كشورهاي جهان بود كه مي تواند نتايج منفي و جبران ناپذير را به جاي بگذارد.
اصل تعيين سرنوشت ملتها يكي از اصول مهم حقوق بين الملل محسوب مي شود كه در منشور ملل متحد و
اعلاميه ها و قطعنامه هاي سازمان هاي بين المللي از قبيل ميثاقين و اعلاميه روابط دوستانه بين دولتها مجمع عمومي مورد اشاره قرار گرفته است و مردم يك سرزمين داراي حق تعيين سرنوشت و تعيين نظام سياسي و اقتصادي دولت خود مي باشند.
نكته مهم در بحث حق تعيين سرنوشت، موارد كاربرد و اعمال آن در بعد حق سرنوشت خارجي به شكل جدايي در خارج از موارد استعماري و اشغال نظامي خارجي و محدوديت هاي اين اصل مي باشد و بسياري اصل تماميت ارضي را به عنوان محدوديت اعمال حق سرنوشت خارجي دانسته اند.
اصل تماميت ارضي نيز يكي از اصول زير بنايي حقوق بين الملل مي باشد كه بر اصل حاكميت دولتها استوار مي باشد و با نظم جامعه بين المللي در ارتباط تنگاتنگ است. حقوق بين الملل اهميت زيادي براي تماميت ارضي دولتها قايل است و ماهيت عالي و مورد احترام اين اصل را نمي توان در معادلات بين المللي ناديده گرفت.
اين اصل همواره مورد تأكيد اسناد و تصميمات اركان بين المللي و منطقه بوده است و در كليه اسنادي كه به بحث حق تعيين سرنوشت پرداخته شده است اعمال حق سرنوشت منوط به رعايت و احترام به اين اصل گرديده است.
در نظرات و لوايح تقديمي دولتها به ديوان بين المللي دادگستري در قضيه استقلال كوزوو نيز به اين اصل اشاره شده است در اين تحقيق به تحليل نظريه مشورتي ديوان در پرتو اين دو اصل مهم حقوق بين الملل و ساير موارد مطروحه در خصوص جدايي و شناسايي كوزوو توسط دولتها پرداخته شده است.
ديوان بين المللي دادگستري، سرانجام در مورخ ۲۲ ژوئيه ۲۰۱۰، نظريه مشورتي خود را با ۱۰ رأي در مقابل ۴ رأي در خصوص مطابقت اعلاميه استقلال نهادهاي موقت خودمختار كوزوو با حقوق بين الملل صادر و چنين ابراز نمود كه اعلاميه استقلال ۱۷ فوريه ۲۰۰۸ نهادهاي موقت خودمختار كوزوو، حقوق بين الملل را نقض ننموده است.
سؤالات تحقيق
-نظر مشورتي ديوان در خصوص هم خواني اعلاميه استقلال كوزوو، تا چه حد با موازين حقوق بين الملل مطابقت دارد؟
-ديوان براي ارائه نظريه مشورتي به مجمع عمومي، داراي صلاحيت و صلاحديد رسيدگي بوده است يا خير؟
– آيا كوزوو از ديد حقوق بين الملل عمومي، داراي حق تعيين سرنوشت خارجي به شكل جدايي طلبي مي باشد يا خير؟ كوزوو مي تواند به دكترين جدايي چاره ساز در مشروعيت اعلاميه استقلال و جدايي صربستان استناد نمايد؟
