رشته مهندسي كشاورزي- گرايش بيماري شناسي گياهي
عنوان
شناسايي گونه هاي غالب قارچ هاي ميكوريز آربوسكولار
ريزوسفر تعدادي از درختان جنگلي منطقه كياسر
استاد راهنما
دكتر يونس رضايي دانش
استاد مشاور
حميد رضا اصغري
تكه هايي از متن به عنوان نمونه :
چكيده
قارچ هاي ميكوريز آربوسكولار از مهمترين قارچ هاي همزيست مي باشند و وجود اين رابطه همزيستي، از طرق مختلف باعث افزايش توان رشدي و مقاومت بيشتر گياه به انواع تنش هاي محيطي مي شود. در اين تحقيق با توجه به اهميت بسيار بالاي گياهان در صنايع مختلف، قارچ هاي ميكوريز آربوسكولار موجود در ريزوسفر آنها در منطقه كياسر جداسازي و تعداد ۱۰ گونه قارچي از ريزوسفر اين گياهان شناسايي شد كه شامل گونه هاي Glomus fasciculatum،G. intradices، G. mosseae، G. geosporum، G. macrocarpum،G. aggregatum،G. albidium، G. manihotis، Paraglomus occolatum و Gigaspora albida از ريزوسفر ۱۴ درخت مختلف مي باشد . درصد شاخص هاي مهم كلنيزاسيون بر حسب نوع گياه متفاوت بود.
تجزيه واريانس مربوط به فراواني جمعيت اسپور قارچ هاي ميكوريز آربوسكولار در گياهان مختلف نمونه برداري شده نشان داد كه بين گياهان مختلف و همچنين بين نمونه هاي خاك جمع آوري شده براي هر درخت، اختلاف آماري معني داري در سطح ۰۱/۰>P وجود دارد. از دلايل اين اختلاف مي توان به نوع گياه ميزبان، شرايط اقليمي و خصوصيات فيزيكوشيميايي خاك اشاره كرد.
كلمات كليدي: قارچ هاي ميكوريز آربوسكولار، درختان، شناسايي، فراواني
۱-۱- مقدمه
بيش از ۳/۲% از گونه هاي موجودات زنده روي زمين در جنگل زندگي مي كنند. درختان جنگلي از طريق فتوسنتز، تجديد اكسيژن در جو، تنظيم بارش هاي محلي، جذب Co2 اتمسفر، تعديل اثر گلخانه اي، محافظت و حفظ تنوع طبيعت از لحاظ گونه هاي گياهي و حيواني، كاهش بادهاي قوي، متوقف كردن گرد و غبار و گازها، تنظيم سطح آب رواناب، متعادل سازي درجه حرارت محيط، جلوگيري از فرسايش خاك، تثبيت آب و هوا، ايجاد محيطي مناسب جهت تفريح و سرگرمي بسيار مفيد هستند. جنگل ها از لحاظ چوب و انرژي مهمترين مزايا محسوب مي شوند. گياه در محيطي رشد مي كند كه در تعامل با ميكروارگانيسم هاي مختلف خاك است و برخي از اين عوامل باعث ايجاد تنش و بيماري در گياه مي گردند و برخي نيز موجب بهبود و ارتقاء رشد گياه مي شوند. يكي از مهم ترين ميكروارگانيسم هاي مفيد خاك، قارچ هاي ميكوريز مي باشند. اصطلاح ميكوريز نشانگر يك همزيستي دو جانبه است كه در نتيجه اين همزيستي، فعاليت قارچ در جهت جذب و انتقال عناصر غذايي به گياه از يك طرف و دريافت تركيبات كربني حاصل از فتوسنتز از گياه ميزبان از سوي ديگر مي باشد (Smith & Read, 2008). وجود همزيستي ميكوريزايي يكي از عوامل مهم و تعيين كننده رشد و عملكرد در گياهان است (Offre et al., 2007). قارچ هاي ميكوريز قادرند بر ساير ميكروارگانيسم هاي موجود در خاك به طور مستقيم تاثير گذاشته يا به طور غير مستقيم از طريق تغيير فيزيولوژي گياه ميزبان در جمعيت و عملكرد آنها موثر باشند(Allen et al., 1980).بروز اين تغييرات مداوم، موجب تغيير ارگانيسم هاي موجود در خاك اطراف ريشه گياه و ايجاد ميكوريزوسفر مي شود (Linderman, 1988). قارچ هاي ميكوريز آربوسكولار از مهمترين انواع قارچ هاي ميكوريز مي باشند. اين نوع همزيستي از طرق مختلف باعث افزايش توان رشدي گياه و كاهش خسارت ناشي از عوامل بيماري زاي موجود در خاك مي شود (Regvar et al., 2006; Akhtar & Siddiqui, 2008). شناخت و مطالعه بيشتر اين نوع قارچ ها بخصوص قارچ هاي ميكوريز آربوسكولار و استفاده در كشاورزي نوين، امروزه به نحو موثري باعث افزايش توليد محصولات كشاورزي شده است. همچنين با بهره گرفتن از اين همزيستي به عنوان كود بيولوژيك، مي توان از طريق كاهش مصرف نهاده هاي شيميايي از قبيل كود هاي شيميايي و سموم، سيستم كشت و كار سالمتر و محيط زيستي عاري از آلودگي جانبي داشت (Offre et al., 2007).تحقيقات زيادي در زمينه شناسايي و بكارگيري قارچ هاي ميكوريز آربوسكولار در نظام هاي كشاورزي در سطح دنيا در حال اجرا است. در كشور ما تحقيقات در اين زمينه اندك و به صورت پراكنده مي باشد. در اين تحقيق، وضعيت قارچ هاي ميكوريز آربوسكولار در ريزوسفر تعدادي از درختان جنگلي غالب منطقه كياسر بررسي شده است.
۱-۲- مشخصات گياه شناسي گياهان ميزبان مورد مطالعه
۱-۲-۱- -مشخصات گياه شناسي چنار
چنار با نام علمي Platanus orientalis L از خانواده چنار Platanaceae و با نام انگليسيOriental plane tree, Plane tree . درختي خزان كننده به ارتفاع تا ۵۰ متر، با تنه اي به قطر تا ۳ متر، گاهي بيشتر، با پوست ريزان، برگ ها پنجه اي، به قطر تا ۲۵ سانتيمتر، تا نيمه تحتاني بريده، ۵-۷ پاره، متناوب، گوشواره دار، گل ها يك پايه، به صورت سرسان و كروي، معمولا آويزان، گلهاي نر با كاسبرگهاي گلبرگي ۴-۶ تايي، گلبرگ ها گوه اي، از كاسبرگ ها بلند تر، دوتاي آنها كوچكتر يا وجود ندارند. گلهاي ماده با كاسبرگ هاي گلبرگي ۴ تايي، گلهاي نر با ۳-۸ پرچم، با ميله هاي كوتاه، با رابطي سپري شكل در بالا. گلهاي ماده با ۳-۸ برچه، با خامه هاي طويل، تخمدان با ۱-۲ تخمك كناري. ميوه فندقه واژ مخروطي گوشه دار كه در قاعده با كركهاي بلند پوشيده شده، گوي ميوه ها ۲-۶ تايي، در زمستان باقي ماننده (مظفريان، ۱۳۸۳). (شكل۱-۱،الف)
۱-۲-۲- مشخصات گياه شناسي مازوج، دار مازو، مازو
مازو با نام علمي Quercus infectoria Oliv از خانواده بلوط Fagaceae با نام انگليسي Aleppo oak, Gall oak. درختچه يا درختي متوسط، كركهاي روي شاخه ها و سطح تحتاني برگها متنوع و نا پايدار و غير دايمي. برگها قويا مختلف الشكل، در طول زمستان سبز، بالايي ها بيضوي تا تخم مرغي، غالبا با دندانه هاي- اره اي منظم، بندرت عميقا لب دار- دندانه دار، با دندانه هاي نوك تيز يا كامل، پاييني ها كوچك، بيضوي، غالبا كامل يا كم دندانه. پياله نيم كروي يا تقريبا مخروطي، كرك مخملي. ميوه بلوطي تخم مرغي، دمگل ميوه دار با دمبرگ هم اندازه . گل هاي نر در گل آذين دم گربه اي انبوه و بلند، گلهاي ماده كم يا منفرد با محور كوتاه به طول ۲-۵ ميليمتر، در محور برگهاي بالايي قرار گرفته (مظفريان، ۱۳۸۳). (شكل۱-۱،ي)
۱-۲-۳- مشخصات گياه شناسي راش
راش با نام علمي Fagus orientalis Lipsky از خانواده بلوط Fagaceae با نام انگليسي Orientalis beech. درختي با ارتفاع تا ۵۰ متر ، با تاج تخم مرغي يا استوانه اي پهن، متراكم، با پوست تنه خاكستري كم رنگ، صاف. شاخه هاي جوان با كركهاي كوتاه- تار ابريشمي فشرده، به تدريج بدون كرك شونده، يكساله ها قهوه اي شونده، جوانه ها تخم مرغي باريك يا دوكي شكل، به طول ۲ سانتيمتر، برگها به طول ۷-۱۴ و عرض ۴-۸ سانتيمتر، كم و بيش بيضوي، در نيمه فوقاني پهن تر، با قاعده گوه اي، راس نوك دار، ابتدا در دو سطح در امتداد رگبرگ ها و دمبرگ با كرك هاي كوتاه- تار ابريشمي فشرده، سرانجام روي سطح فوقاني بدون كرك يا در امتداد رگبرگ مياني كمي كرك دار، با لبه هاي كامل يا مواج ، يا با رگبرگ هاي تا دندانك هاي كوتاه نوك كند ممتد، ابتدا در حالت جوان با كرك هاي تار ابريشمي- مژه دار، رگبرگ هاي ۹-۱۲ جفتي سطح تحتاني آشكار، دمبرگ به طول ۵-۲۰ ميليمتر، گلپوش گلهاي نر كوتاه، استكاني پهن، با لوبهاي كوتاه پهن، هم اندازه لوله يا بلند تر از آن، با كرك هاي كوتاه- تار ابريشمي. پياله به طول ۲۰-۲۵ ميليمتر، كرك دار- تار ابريشمي، با دمگل به طول ۲-۸ سانتيمتر، فلسها در بخش پاييني پياله ها برگي، سبز رنگ، رگه دار، خطي يا تقريبا قاشقي، به طول تا ۱۷ و عرض ۴ ميليمتر، فلس هاي بالايي كوتاه تر، باريكتر، درفشي. فندقه به طول ۲ و عرض۱، كفه ها با پياله مساوي يا كوتاه تر از آن
