عنوان :
مطالعه تطبيقي جايگاه نسب و ارث در اهداي جنين در فقه اماميه و حقوق
استاد راهنما:
دكتر مهدي ذوالفقاري
استاد مشاور:
دكتر عليرضا حسني
تكه هايي از متن به عنوان نمونه :
عنوان صفحه
چكيده ۱
مقدمه. ۲
بيان مساله. ۳
سوالات تحقيق ۳
فرضيه هاي تحقيق ۳
اهداف تحقيق (ضرورت انجام تحقيق) ۴
روش تحقيق ۴
پيشينه تحقيق ۴
تاريخچه قانون گذاري ۶
مشكلات تحقيق ۸
ساماندهي تحقيق ۸
فصل اول : كليات و مفاهيم. ۱۰
مبحث اول :واژه شناسي ۱۱
گفتار اول : واژگان اصلي ۱۵
بند اول : نسب و ماهيت آن. ۱۵
۱- چگونگي نسب پدري و مادري اقسام سه گانه تلقيح ۱۷
۲- نقش عرف در تحقق نسب. ۲۰
۳- نقش نزديكي در پيدايش نسب. ۲۰
بند دوم : ارث. ۲۵
بند سوم : تلقيح و اهداي جنين ۲۵
۱- شرايط صاحبان جنين ۲۶
۲-آثار انتقال جنين ۲۶
گفتار دوم :واژگان فرعي ۲۶
بند اول : عقد ازدواج ۲۷
۱- ازدواج از ديدگاه اسلام. ۲۷
۲- ازدواج در ايران باستان. ۲۸
۳ – ازدواج در ايران بعد از اسلام. ۲۹
۴ – خاتمه يافتن ازدواج ۲۹
بند دوم : باروري از طريق مساحقه. ۲۹
بند سوم : ناباروري ۳۱
گفتار سوم : حسبي بودن كار اهداي جنين ۳۲
مبحث دوم : مفهوم شناسي نسب و ارث. ۳۶
گفتار اول : مفهوم نسب. ۳۶
۱ – ماهيت نسب در حقوق ايران. ۳۷
۲ – نسب نامشروع. ۳۸
۳ – احكام فقهي و حقوقي، كودكان نامشروع. ۳۹
گفتار دوم : مفهوم ارث. ۵۳
بند اول : ارث در ايران باستان. ۵۳
بند دوم : ارث در شريعت مسيح ۵۵
بند سوم : دين زرتشت. ۵۶
بند چهارم : دين يهود. ۵۷
بند پنجم : ارث در دين اسلام. ۵۸
۱ – ارث پسرخوانده ۵۸
۲ – ارث هم پيمان. ۵۸
۳ – ارث مهاجرين (عقد اخوت ) ۵۹
بند ششم : مقارنه ارث در اسلام و مسيحيت. ۶۰
بند هفتم : مقايسه ارث زن و مرد در تمدنهاى بزرگ جهان. ۶۰
۱ – تمدن رم. ۶۰
۲ – تمدن بابل ۶۱
۳ – تمدن ايران باستان. ۶۱
۴ – تمدن چين و ژاپن ۶۱
۵ – تمدن هند. ۶۱
فصل دوم: واكاوي جايگاه نسب دراهداي جنين ۶۲
مبحث اول : جايگاه نسب در اهداي جنين ۶۳
گفتار اول : نسب در تلقيح با اسپرم شوهر. ۶۳
گفتار دوم : انتقال اسپرم از طريق متعارف. ۶۳
مبحث دوم : تبيين روش هاي جديد در درمان ناباروري زوجين ۶۵
گفتار اول : علل ناباروري در مردان. ۶۵
گفتار دوم : علل ناباروري در زنان. ۶۵
گفتار سوم : IUI. 66
گفتارچهارم : IVF 68
بند اول : مرحله تحريك تخمدانها ۶۸
بند دوم : مرحله جمع آوري تخمك. ۶۹
بند سوم : مرحله جمع آوري اسپرم. ۶۹
بند چهارم : مرحله لقاح و كشت جنين ۶۹
گفتار پنجم : اهداي تخمك. ۷۰
گفتار ششم : اجاره رحم. ۷۱
گفتار هفتم: ICSI. 75
مبحث سوم : بيان نظرات مختلف در باروري هاي پزشكي ۷۵
گفتار اول : جواز مطلق ۷۵
گفتار دوم : ممنوعيت مطلق ۷۵
گفتار سوم : جواز مطلق و مشروط ۷۶
گفتار چهارم : جواز مطلق و منع مطلق ۷۶
گفتار پنجم : حرمت مطلق ۷۷
گفتار ششم : نظريه توقف در مسأله. ۷۷
مبحث چهارم : نظرات متفاوت در انتقال جنين ۷۷
گفتار اول : نظر موافقان اهداي جنين ۷۷
گفتار دوم: نظر مخالفان اهداي جنين ۷۸
گفتار سوم : نظر حقوقدانان در باره اهداي جنين ۸۲
گفتار چهارم : هويت جنين انتقالي ۸۳
گفتار پنجم : نامعلوم بودن اهدا كنندگان گامت وتاثير آن در وراثت. ۸۴
مبحث پنجم : دلايل قائلين به تحقق نسب ميان اهداء كنندگان جنين و طفل متولد شده از اهداي جنين و نقد نظر آنها ۸۶
گفتار اول : بررسي آيات. ۸۶
بند اول : نظريه مادر بودن صاحب تخمك. ۸۹
بند دوم : نقد نظريه نظريه مادر بودن صاحب تخمك. ۹۰
گفتار دوم : بررسي روايات. ۹۱
گفتار سوم : بررسي نظر فقها و حقوقدانان. ۹۳
بند اول : قائلين به جواز لقاح مصنوعي با اسپرم اجنبي ۹۵
بند دوم : قائلين به حرمت لقاح مصنوعي با اسپرم اجنبي ۹۵
گفتار چهارم : بررسي ساير ادله. ۹۶
بند اول : بررسي آيات. ۹۶
بند دوم : بررسي نظريه حقوقدانان. ۹۹
مبحث ششم : امارات اثبات نسب مشروع در فقه و حقوق تطبيقي ۱۰۰
گفتار اول : اماره فراش. ۱۱۱
گفتار دوم : نظريه اعراض ۱۱۲
فصل سوم : واكاوي نظرات مختلف در باب نسب ناشي از اهداي جنين ۱۱۶
مبحث اول : منشأ انتساب فرزند به پدر. ۱۱۷
گفتار اول : ديدگاه قرآن. ۱۱۷
گفتار دوم : در روايات. ۱۱۸
مبحث دوم : منشأ انتساب فرزند به مادر و بيان نظرات. ۱۱۹
گفتار اول : كتاب. ۱۲۱
گفتار دوم : سنت. ۱۲۲
گفتار سوم : نظر علم پزشكي ۱۲۳
گفتار چهارم : بيان نظريه ها ۱۲۴
بند اول : بي مادري ۱۲۶
بند دوم : دو مادري ۱۲۶
بند سوم : انتساب به صاحب تخمك. ۱۳۱
بند چهارم : بي پدري ۱۳۲
بند پنجم : نظر برگزيده ۱۳۷
فصل چهارم : بررسي مسائل مستحدثه در اهداي جنين ۱۳۹
مبحث اول : ميراث جنين ناشي از اهداي جنين ۱۴۰
مبحث دوم : وضعيت ارث جنين لقاح يافته بعد از وفات صاحب اسپرم. ۱۴۰
مبحث سوم : وضعيت ارث جنين منجمد شده ۱۴۵
مبحث چهارم : تلقيح مصنوعي مشمول عنوان اعمال منافي عفت. ۱۴۹
مبحث پنجم : بررسي قانون نحوه اهداي جنين به زوجين نابارور. ۱۵۰
نتيجه گيري و پيشنهادها ۱۵۲
نتيجه گيري ۱۵۲
پيشنهادها ۱۵۶
ضمائم. ۱۵۸
قانون نحوه اهداي جنين به زوجين نابارور. ۱۵۸
تصويب نامه هيئت وزيران. ۱۵۹
آئين نامه اجرايي قانون نحوه اهداء جنين به زوجين نابارور. ۱۵۹
پاسخ استفتائيه از علماء. ۱۶۱
پاسخ حضرت آيت الله علوي گرگاني ۱۶۱
پاسخ حضرت آيت الله صافي گلپايگاني ۱۶۲
پاسخ حضرت آيت الله سيد موسي شبيري زنجاني ۱۶۴
پاسخ حضرت آيت الله يوسف صانعي ۱۶۵
فهرست منابع. ۱۶۸
قوانين ۱۷۲
پايان نامه ها ۱۷۳
منابع نرم افزاري ۱۷۳
منابع اينترنتي ۱۷۳
Abstract 174
چكيده
نسب يكي از موجبات ارث شناخته شده است. مسأله ي ارث كودكاني كه از طريق تلقيح مصنوعي متولد مي شوند. تابع ثبوت يا عدم ثبوت نسب ميان طفل و صاحبان اسپرم يا تخمك و يا رحم است. چنانچه رابطه ي نسبي ميان طفل و صاحب اسپرم از يك سو، و صاحب تخمك يا رحم يا هر دو(بنا بر اختلاف مياني در مسأله ي نسب مادري) از سوي ديگر، به رسميت شناخته شود، توراث ميان آن ها نيز برقرار گرديد. و بر عكس هر گاه رابطه نسبي ميان كودك و والدين ژنتيكي او برقرار نشود، مسأله ي توارث ميان آن ها نيز سالبه به انتفاي موضوع خواهد بود .
در اين پايان نامه درخصوص تعيين هويت و نسب طفل حاصل از جنين اهدايي سه نظريه معارض از جانب فقها و حقوقدانان مطرح شده است. حقيقت آن است كه هر كدام از اين نظريات، جنبه‌هايي از حقيقت را در بر داشته و داراي مباني حقوقي معقولي بوده كه به راحتي قابل رد نيستند.
بنابراين به نظر مي‌رسد كه آنچه مثبت رابطه‌ي حقوقي بين صاحب نطفه با جنين و طفل حاصل از آن خواهد شد، عبارت از دو امر قانون و اراده مي‌باشد. و از آنجايي كه اراده ي اهداء كنندگان بر اين بوده كه جنين را اهداء كنند لذا از آن اعراض نموده و تحت عنوان اهداء، به گيرندگان بخشيدند؛ و از طرفي گيرندگان به درخواست خود و بدون هيچ اجباري متقبل نگهداري از آن جنين در رحم و خارج از رحم (بعد از تولد) شده اند؛ لذا مي توان بخاطر مصلحت گيرندگان و طفل ، با توجه سكوت قانون اهداي جنين پيرامون مساله نسب و ارث و نيز واكاوي فقه پوياي اماميه و رويات وارده ، قانوني را به تصويب رساند كه بوسيله آن بتوان علاوه بر تعيين نسب ، سهم الارثي را براي اطفال متولد از اهداي جنين محقق كرد.
كلمات كليدي :اهداي جنين ،نسب ، ارث، ناباروري، اهداء كنندگان ، اهداء گيرندگان
مقدمه
همگام با گسترش حوزه دانش بشري و ظهور دستاوردهاي نو در قلمرو علوم تجربي، مسائل و موضوعات پيچيده ي فقهي و حقوقي نيز پديدار آمده، راه حل هاي مناسب خويش را مي طلبند. فقه اماميه با برخورداري از اصل «اجتهاد» توانايي رويارويي با مسائل نوپيدا و ارائه بهترين راه حل ها را داراست. «تلقيح مصنوعي» نيز يكي از مسائل نوپيداست كه پيشرفت دانش پزشكي آن را به عرصه فقه و حقوق كشانده و از آنجا كه قوانين و مقرّرات حقوقي ما ريشه در احكام مذهبي دارد، هيچ حقوقدان و انديشمندي در دانش حقوق، نمي تواند بدون بهره مندي از اين منبع عظيم، در جهت قانوني كردن چنين مسائل جديدي گام بردارد، بلكه نخست بايد فقيهان جواز شرعي آن را تاييد و حكم وضعي آن را روشن كنند، سپس به صورت ماده يا مواد قانوني درآيد.
ما در اين پايان نامه ابتدا به موضوع نسب پرداخته و سپس ارث بري در اهداي جنين را مورد بحث قرار داديم ، از آنجايي كه موضوع نسب و ارث لازم و ملزوم يكديگر مي باشند (تا نسب ثابت نشود ارث بري مشخص نمي شود) لذا در بعضي از موارد در اين پايان نامه تفكيك مساله امكان پذير نبوده و اين دو بحث در كنار يكديگر قرار گرفته اند .
بيان مساله
نياز به تولد ، تناسل و ادامه حيات و بطور كلي حس جاودانگي ،موضوعي است كه از گذشته تا كنون با انسان بوده تا بدانجا كه انگيزه ذوالقرنين (كوروش كبير يا اسكندرمقدوني)، براي كشورگشايي، دست يافتن به اكسير حيات و مايع جاودانگي، عنوان شده است اگر چه امروزه آب حيات و اكسير جاودانگي افسانه اي بيش نمي نمايد ولي كماكان حس تنازع بقا با بشر بوده و اين مساله در توليد مثل و داشتن فرزند تجلي يافته است. موهبتي الهي كه به يمن پيشرفتهاي علمي و پزشكي، امكان آن براي افراد بيشتري فراهم گرديده است. روشهايي از قبيل اهداء اسپرم ، تخمك ، جنين ،اجاره رحم و بطور كلي تلقيح مصنوعي كه اگر چه به علت برآوردن آرزوي داشتن فرزند براي تعداد زيادي از افراد و جلوگيري از پاشيده شدن بسياري خانواده ها، درخور ستايش و تحسين است. بر همين اساس، جوامع مختلف ، بسته به ميزان نفوذ مذهب و اخلاق يا مسائل اجتماعي و فرهنگي رويكردهاي گوناگوني را نسبت به اين پديده ، از خود نشان داده و مي دهند. در كشور ما با تصويب قانون نحوه اهداء جنين به زوجين نا بارور مصوب ۲۹/۴/۸۲ و آيين نامه اجرائي آن مصوب ۹/۱۲/۸۳ ، يكي از روش هاي ياد شده با شرايطي خاص رسميت يافت. مقرراتي كه به لحاظ جامع نبودن آن ، فقط برخي سوالات و ابهامات مطرح در اين حوزه را پاسخ داده و كماكان راجع به حقوق متولدين ناشي از اهداء جنين وتكاليف صاحبان گامت (اسپرم و تخمك) و اهداء گيرندگان گامت نسبت به اين كودكان و همچنين مشروعيت ساير طرق تلقيح مصنوعي و اجاره رحم ، بحثها و مناقشات بسياري وجود دارد كه با توجه به نوظهور بودن آن، رويه قضائي نيز مجال پرداختن به آنرا نيافته است. اين نوشتار تنها در مقام بررسي اهداء جنين و حقوق متولدين ناشي از آن از منظر قانون و آيين نامه مصوب و طرح برخي ديدگاه ها و ايده هاي فقهي و حقوقي نسبت به آن مي باشد.
در اين پايان نامه ما به دنبال بيان مباحث كلي در مورد ارث و نسب جنين اهدايي و اهداء جنين و روش هاي انجام اين كار هستيم تا به سوالات متنوعي كه در اين مورد حادث مي گردد پاسخ دهيم.
سوالات تحقيق
۱ – آيا وارد كردن نطفه مرد و پرورش نطفه بارور شده دو همسر خارج از رحم جايز است ؟
۲- نسب طفل ناشي از تلقيح مصنوعي به چه كسي مي رسد ؟
۳- آيا طفل ناشي از تلقيح مصنوعي در انواع گوناگون آن ارث مي برد يا خير؟
فرضيه هاي تحقيق
۱ – با تصويب قانون نحوه اهداي جنين ،شكي نيست كه اهداي جنين شرعي و قانوني مي باشد .
۲ – در فرض اهداي جنين ، بين اهداء گيرندگان و جنين نسب شرعي و قانوني برقرار مي شود.
۳ – توارث ميان اهداء گيرندگان و فرزند حاصل از اهداي جنين برقرار مي گردد.
اهداف تحقيق (ضرورت انجام تحقيق)
۱- تبيين و روشن ساختن نسب و ارثِ طفلِ ناشي از تلقيح مصنوعي.
۲- بررسي موانع و مشكلات تلقيح مصنوعي از جمله در مورد نسب وارث كودك ناشي از آن.
۳- بررسي وضعيت طفل در شرع و قانون.
با توجه به اينكه قانون نحوه ي اهداي جنين جديد التصويب مي باشد و موارد مسكوت و ابهامات زيادي را به همراه خود به ارمغان آورده است لذا انجام تحقيق فقهي و حقوقي پيرامون مساله نسب و ارث در اين راستا ضروري مي باشد .
روش تحقيق :
