عنوان:
بررسي اثر ضدقارچي برخي از اسانسهاي گياهي بر قارچ آسپرژيلوسفلاووس
استاد راهنما:
دكترحسين افشاري
استاد مشاور:
مهدي محمديمقدم
عادله سبحانيپور
تكه هايي از متن به عنوان نمونه :
چكيده
اسانسهاي گياهي گروهي از مواد موثره موجود در گياهان هستند كه خاصيت محافظت كنندكي بسياري از آنها در برابر قارچها، باكتريها، ويروسها و انگلها از ديرباز شناخته شده و مورد استفاده قرار گرفته است.در سالهاي اخير به دليل افزايش علاقه به استفاده از مواد طبيعي و بالا رفتن سطح آگاهي مردم ، محققين با جديت بيشتري به مساله استفاده از اسانسها و عصارههادر جهت كنترل آفات و بيماريهاي گياهي پرداختند. پسته يكي از محصولات عمده كشاورزي در ايران به شمار رفته و بخش عمده صادرات غير نفتي را به خود اختصاص ميدهد آفلاتوكسين كه تركيب بسيار سمي و خطرناك است توسط قارچ هاي Aspergillus flavus وA. parasiticus در پسته توليد ميشود. به منظور بررسي تاثير اثر اسانسهاي گياهي در جلوگيري از رشد قارچ A. flavus، ۷ اسانس گياهي شامل آويشن، نعناع، اكاليپتوس، رازيانه، باريجه، رزماري، مرزه مورد بررسي قرارگرفت. جهت بررسي ميزان رشد ميسليوم قارچ از دو محيط كشت جامد و مايع استفاده شد. و فاكتورهاي وزن خشك ميسليوم و مساحت كلني قارچ اندازه گيري شد. نتايج بررسيهاي آماري نشان داد كه از ميان ۷ اسانس مورد مطالعه، اسانس آويشن و رازيانه بيشترين ميزان بازدارندگي ازرشد را نشان دادند. در مرحله بعد به منظوربررسي تاثير اين دو اسانس در كاهش ميزان رشد قارچ و اسپورزايي آن روي مغز پسته،محلول پاشي اسانس روي مغز۴ رقم پسته انجام شد. نتايج حاصل نشان داد اثر نوع و غلظت اسانس بر درصد كلونيزاسيون قارچ A. flavus در سطح ۱ درصد داراي اختلاف معنيداري ميباشد. همچنين اثر متقابل (رقم*غلظت اسانس) روي درصد كلونيزاسيون اين قارچ درروز هفتم در سطح احتمال ۵ درصدمعني دار بود.ساير تيمارها اثر معنيداري بر درصد كلونيزاسيون اين قارچ نداشت .و در روز سوم ارقام و نوع اسانس و اثر متقابل آن ها در سطح احتمال ۱ درصد و غلظت اسانس در سطح احتمال ۵ درصد معني دار شد و در روز پنجم ارقام و غلظت اسانس در سطح احتمال ۵ درصد و اثر ارقام* غلظت اسانس *نوع اسانس در سطح احتمال ۱ درصد معني دار شد .
كلمات كليدي: اسانس گياهان دارويي، پسته،آفلاتوكسين
مقدمه
يكي از مهمترين عوامل به وجود آورنده ضايعات در محصولات كشاورزي و باغي فعاليت باكتريها و قارچهاي مولد توكسين ميباشند و يكي از معمولترين روشها براي حفظ محصولات كشاورزي استفاده از مواد شيميايي ضدقارچ و ضدباكتري براي كاهش فعاليت و ضايعات ناشي از اين ميكروارگانيسمهاست. در اين راستا محققين رشتههاي ميكروبيولوژي و صنايع غذايي تركيبات گوناگوني را به كار گرفتهاند ولي از آنجا كه بيشتر اين تركيبات مصنوعي و سنتتيك ميباشد، علاوه بر هزينه زياد توليد و استفاده از آنها داراي عوارض جانبي ناخواستهي زيادي نيز براي انسان ميباشندRad et al., 2011) ).
در سالهاي اخير توجه محققان به گروهي از تركيبات طبيعي گياهي به نام اسانسها جلب شده كه علاوه بر خواص ضد قارچي موادي طبيعي و كمخطر براي سلامت انسان و محيطزيست ميباشند، به نظر ميرسدكه استفاده از اسانسها و عصاره گياهاندارويي در تمام مراحل فراوري بتواند در جمعيت جدايههاي توكسينزا قارچ A.flavus را تحت تاثير قرار دهد و در نهايت بر روي كاهش آلودگي محصولات به آفلاتوكسين كمك نمايد (Rad et al., 2011).
ايران به عنوان بزرگترين كشور توليد و صادركننده پسته در ميان كشورهاي مهم توليدكننده پسته در جهان(ايران، آمريكا، تركيه، ايتاليا، يونان) به شمار ميرود، بدون شك معضل اصلي و مهم كشور در عرصه صادرات در سالهاي اخير مسئله آفلاتوكسين پسته ميباشند كه همواره صادرات اين محصول با ارزش را تهديد نموده است. به طوريكه در ۳۶ سال گذشته در چندين مورد پستهي صادراتي ايران به علت وجود آفلاتوكسين برگشت داده شد يا با قيمت بسيار پاييني به فروش رفته است. لذا با توجه به اهميت اقتصادي اين محصول استراتژيك، وجود روشهايي كه بتواند آلودگي ميكروبي و به خصوص قارچي پسته به بازارهاي جهاني را تأمين نمايد ضروري به نظر ميرسد (Rad et al., 2011). با عنايت به اثرات ضد قارچ اسانسهاي گياهي و از آنجا كه در اقليم كشورمان ايران نيز انواع گوناگون معطر و ادويهاي قابل كشت هستند و اسانس استخراج شده از آنها جزء مرغوبترين اسانسها در جهان به شمار ميرود. در اين تحقيق اثرات ضدقارچ تعدادي از اسانسها (شامل آويشن، مرزه، نعناع، اكاليپتوس، باريجه، رازيانه، رزماري) بر قارچ A. flavus(كه از عوامل مهم توليد آفلاتوكسين در پسته ميباشد) مورد بررسي قرار گرفته و ميزان MIC (كمترين غلظت بازدارنده) اين تركيبات تعيين گرديد (Rad et al., 2010 ).
سرزمين پهناور ايران به دليل دارا بودن اقليمهاي گوناگون و با اختلاف درجه حرارت بيش از ۵۰ درجه سانتيگراد و دارا بودن سرزمينهاي ساحلي،كوهستاني و كويري و با برخورداري از حداقل ۳۰۰ روز آفتابي در سال با مقايسه با اكثر سرزمينهاي جهان مانند قاره اروپا با درجه حرارت و شرايط اقليمي يكسان و مهآلود بودن اكثر ماههاي سال به عنوان يكي از بزرگترين گنجينههاي گياهان داروئي و معطر دنياست. توليد و زراعت گياهان داروئي يكي از شاخههاي مهم كشاورزي محسوب ميشود و از جهاتي در ايران اهميت خاصي داشته، زيرا برخي از گياهان داروئي خودرو بوده و قادر نيستند به تنهايي نياز بازار را تأمين كنند چرا كه دسترسي به اين گياهان مشكل بوده و از طرفي كشت و كار آنها داراي معضلاتي است (جواديزاده و پويان، ۱۳۸۹).
كلمه اسانس از ريشه يوناني Essential به معناي ذاتي، اصلي يا ضروري گرفته شده است. واژهي Essential oil اولين بار در قرن ۱۶ ميلادي توسط يك دانشمند سويسي به نام Parcelus von Hohenheim به كار برده شد. اسانسها از نظر تركيب شيميايي همگن نيستند، بلكه به صورت تركيبات مختلفي مشاهده ميشوند ولي به طور كلي از گروه شيميايي موسوم به ترپنها و يا منشاء ترپني دارند (فراهاني، ۱۳۸۹).
اسانسها يا تركيبات معطر، يكي از بزرگترين و مهمترين تركيبهاي ثانوي در گياهان دارويي، ادويهاي به ويژه معطر هستند. تركيبات ثانويه كه در برخي گياهان به دليل مسيرهاي بيوشيميايي خاص توليد ميشوند به صورت معطر، روغني، غليظ عمدتاً بدون رنگ و فرار، آبگريز يا غيرمحلول در آب هستند. در علم شيمي مفهوم آروماتيك به معني معطر است و هر مادهاي كه در ساختار مولكولي خود داراي حلقه بنزني باشد مواد آروماتيك و در غير اين صورت آليفاتيك ميگويند. بسياري از اسانسهاي توليد شده در گياهان داراي حلقه معطرند و ممكن است ترشح مواد معطر به سطح بيروني سلولها، به خودي خود انجام شود يا مواد معطر در كيسه، مجاري و بافتهاي ترشحي ذخيره شده، بر اثر لمس و يا پارهشدن به بيرون تراوش كند. در همين حوزه به گياهاني كه توانايي توليد، ذخيره و ترشح تركيبات معطر يا اسانس را دارند گياهانمعطر گفته ميشود ( قاسمي، ۱۳۸۸).
اسانسها در سلولها و كركهاي ترشحي منفرد يا مجتمع، غدههاي ترشحي، مجاري ترشحي در قسمتهاي سطحي و دروني اندامهاي مختلف: برگها، گلها، ميوهها، جوانهها و شاخه گياهان وجود دارند يا ممكن است در اندامهاي مختلف گياهان پراكنده شده باشد در اين صورت اسانس حاصل، از نظر كميت و كيفيت و همچنين اجزا و عناصر تشكيل دهنده از اندامي به اندام ديگر تفاوت دارد (اميد
