استادراهنما:دكترمصطفي ازكيا
استادمشاور:دكترمنصوروثوقي
مقدمه
واقع شدن ايران دراقليم خشك ونيمه خشك واهميت تحقق امنيت غذا يي براي كشور ايجاب ميكند كه براي استفاده بهينه ازمنابع پايه كشاورزي روشهايي رابايدبكاربرد كه درعمل مؤثروكارآمدبوده وضرورتاًمتناسب با وضعيت اجتماعي واقتصادي اجتماعات موردهدف باشند واين روشها همواره دربخش جدايي ناپذيرسياستهاي توسعه ملي جاي گيرندمسلماًَهركشوري به فراخور اهداف ،ايدئولوژيها،منابع وروشهاي موردعمل رويكردخاصي رادرتوسعه عمومي خوددنبال ميكندبراي مثال درايران دردومقطع زماني قبل وبعدازانقلاب اسلامي سياستهاي متفاوتي درموردتوسعه جامعه روستايي اعمال شده است بطوريكه دربعدازاصلاحات ارضي دهه۴۰دولت وقت به تأسي ازديدگاه رشد، مدرن كردن شيوه زندگي وتوليدرا بعنوا ن هدف اصلي درتوسعه جامعه روستايي تلقي مي نمودامادربعدازانقلاب كه با يك دهه بدون برنامه مواجه بودديدگاه سياسي وايدئولوژي اسلامي وانقلابي سبب آن شدكه جامعه روستايي بعنوان نماد محروميت تلقي ودراولويت خدمات دولتي قرارگيرددردهه دوم كه بااثرات هشت سال جنگ باعراق وادامه تحريم هاي اقتصادي همزمان بوداولين برنامه توسعه تدوين ميگردد دراين دوره ديدگاه وماهييت برنامه درموردتوسعه كشورهمان مفهوم رشديابه اصطلاح اقتصادي ديدن توسعه بوده است وبر همين اساس محور استقلال اقتصادي دررشدكشاورزي ديده ميشوددر برنامه هاي دوم وسوم كه متأًثرازتجربيات برنامه اول است ديدگاه اصولي تري مبني بررشدموزون كليه بخشهاي اقتصادي اجتماعي اتخاذ ميگردد درتحليل موجز ازاين تغييرات ميتوان اينگونه اظهار نظركردكه گرچه فرآيند برنامه هاي توسعه دربعدازانقلاب از لحاظ تئوري حاكي ازروندي تكاملي بوده است اماتحقق اهداف پيش بيني شده بدليل تأخيردراجرا يا عدم انتخاب مكا نيسم مناسب بسيارپرهزينه بوده است بطور مثال به منظورحفظ منابع پايه دركشاورزي توصيه هايي ازطريق برنامه هاي ارشادي توسط دولت به كشاورزان وديگر فعالان اين بخش شده است برخي ازاين توصيه هاعبارتند از: به آيش گذاشتن زمين زراعي،شخم زدن صحيح زمين،رعايت فصول وزمان مناسب براي كشت وزرع،مبارزه باآفات ،تناسب اقليم ومحصول ، استفاده ازشيوه هاي نوين آبياري وروشن است كه بكارگيري اين روشها هنگامي عملي خواهد شدكه منطبق برمناسبات اجتماعي وحقوقي هرمنطقه ازكشورباشد تجربه توسعه كشاورزي دركشور نشان ميدهد كه برنامه هاي اجرا شده عمدتاً با ديدگاه فني و صرفه اقتصادي تهيه واجراشده اندغلبه چنين ديدگاهي بر ذهن متوليان توسعه روستايي وكشاورزي چنان است كه شرط اساسي درپذيرش وتأمين اعتبارپروژه ها همان اصل اقتصادي بودن آنها است تسلط چنين ديدگاهي بر اقتصاد بخش كشاورزي عدم موفقيت بسياري ازپروژه هاي اجراشده رابه همراه داشته است اين ناكامي هاكه درفعاليتهاي گروهي وعمومي در مقايسه با فعاليتهاي انفرادي بيشتر بوده است اين قضاوت رابه ذهن متبادر ميكندكه در امر برنامه ريزي واجراي برخي از پروژه هاي عمراني وتوليدي در سطح جامعه پيچيده وظاهراًساده روستايي نگرش سيستمي يا به اصطلاح همه جانبه اعمال نشده است وچنين پنداشته شده است كه موفقيت پروژه اي واحددر يك منطقه خاص جغرافيايي ،اقتصادي،اجتماعي وفرهنگي باهمان نتيجه قابل تعميم وعمل به ساير مناطق روستايي است همچنانكه گفته شداين مسأله ناشي ازناديده گرفتن تفاوت بسترهاي اجتماعي وفرهنگي حوزه عمل پروژه هاي اقتصادي است تجربه فعاليت هاي توسعه كشاورزي حاكي از آن است كه حوزه هاي مختلف فرهنگي وجغرافيايي جوامع روستايي در مقابل پروژه هاي عمراني وشيوه هاي جديد توليد واكنش متفاوتي از خود نشان داده اندبطوريكه نه تنها نميتوان علت مشابهي براي موفقيت پروژه هاي واحد تصور نمود بلكه عدم موفقيت آنها را نيز نميتوان ناشي از علت واحد دانست از مصاديق اين مسأله ميتوان به عدم موفقيت يكي از پروژه هاي تأمين آب كشاورزي دريكي از مناطق حوزه فرهنگي وجغرافيايي استان كردستان اشاره نمود اين عدم موفقيت كه در واقع ميتوان آن را مشكل توسعه در معناي عام ومشكل توسعه كشاورزي در معناي خاص تلقي نمود موضوع اين مطالعه بوده وبر آن است تا از اين طريق عوامل مرتبط بامسأله دريك چارچوب علمي مورد بررسي قرار گيرد.
بيان مسأله
شركتهاي تعاوني توليد درايران يكي ازشيوه هاي نظام بهره برداري از زمين محسوب ميشوند كه براساس قانون تعاوني كردن توليد هدف از تشكيل آنها بهره برداري بهتر ازمنابع آب وخاك،افزايش سطح كشت وتوليدات كشاورزي،تعاوني شدن توليدويكپارچه كردن اراضي بوده است با اينكه دراين قانون براي ايجادانگيزه وجبران عطش سالهامحروميت ناشي ازروابط نابرابر دوران ارباب-رعيتي ،مالكيت كشاورزان بر روي زمينهاي بدست آمده از اصلاحات ارضي محفوظ ميماند اما امور توليدي به موجب قانون مذكور ميبايست بطور دسته جمعي يا به اصطلاح به شيوه تعاوني رسمي انجام گيرد دولت براي تحقق اين هدف خدماتي را ازقبيل امورمهندسي كشاورزي،آموزشي ومديريتي را به اين تعاونيها عرضه داشت علاوه بر تبعات دخالت دولت درفعاليت اين تعاونيها مشكلاتي از قبيل:ضعف قوانين ،كمبودسرمايه ومهاجرت افراد صاحب نسق سبب ايجاد نارسايي جدي در مشاركت گروهي وكار جمعي روستاييان عضوبوده است يكي ازمسايل مبتلابه مشاركت دراين تشكل ها موضوع تأمين آب مشترك زراعي است مسلماً همكاري روستاييان درخصوص بهره برداري از آب زراعي به تناسب شرايط محلي نمود متفاوتي دارد موردي از اين نمود متفاوت موضوع اين مطالعه است كه لازم است پيرامون سابقه آن توضيحات مختصري داده شود.به دنبال تاكيدبرنامه دوم توسعه اجتماعي،اقتصادي وفرهنگي كشوربه منظورترويج وكاربردروشهاي نوين در توليد محصولات كشاورزي واستفاده بهينه از ماده
——–
- شركتهاي تعاوني توليد از تشكلهاي رسمي يابه اصطلاح غيرسنتي هستند كه براساس قانون تعاوني كردن توليد كه درسال ۱۳۴۹به تصويب رسيده است ايجاد شده اند.
حياتي آب، پروژه هاي متعددي براي تأ مين آب اراضي كشاورزي استانهاي مستعد كشور به مورد اجرا گذاشته ميشوديكي از اين پروژه ها اجراي تكنولوژي آبياري تحت فشاردراراضي كشاورزي متعلق به چهار روستاي مرزي در شهرستان مرزي مريوان از توابع استان كردستان است بااينكه آب موردنياز اراضي مذكوردرقبل ازاجراي پروژه جديد ازطريق چاه هاي محفوره تأمين مي شده است اماكارگزاران دولت با هدف ترويج سيستم آبياري جديدوتقبل بخشي از هزينه هاي اجرايي شركت تعاوني توليد منطقه را به اجراي اين سيستم برمي انگيزانندعمليات اجرايي پروژه ازسال۱۳۷۵ به مديريت شركت مهندسي آب وخاك و نظارت سازمان كشاورزي استان كردستان آغاز ميشود وبا صرف دو سال زمان به اصطلاح سازندگي در سال ۱۳۷۷ به مديران شركت تعاوني توليد تحويل ميگردداين پروژه كه براي آبدهي ۳۶۴ هكتاراز اراضي كشاورزي متعلق به ۲۱۸ بهره برداردرسطح چهار روستا ي مرزي سعدآباد،برده رشه وبيلو به اجرا درآمده بود به لحاظ تأثيري كه در توليد داشت تصور بر استقبال بدون قيد وشرط از آن بود اما اكنون علي رغم سپري شدن پنج سال از زمان خاتمه آن هنوزاز سوي كشاورزان مورد بهره برداري قرارنگرفته است اين مسأله نه تنها سبب عقيم شدن سرمايه گذاري هاي انجام شده گرديده است بلكه محدوديتهايي رانيز درمورد رفع تعهدات مالي وحقوقي شركت تعاوني در مقابل دولت فراهم نموده است ماهيت جمعي اين مسأله اقتضا مي كرد كه بانگاهي غيرفني يا به عبارتي ازمنظر جامعه شناسي اقتصادي به آن نگريسته شودورشكستگي مالي پروژه آبياري تحت فشارناشي از عدم مشاركت كشاورزان در بهره برداري ونگهداري تأسيسات آن بوده است اين مسأله كه در زمره مفاهيم مشاركت اقتصادي قرار مي گيردواز لحاظ جامعه شناسي اقتصادي ميتوان آنرا مرتبط با عناصر وعواملي دانست كه نوعاً در حيطه مطالعات جامعه شناسي وروان شناسي اجتماعي قرار ميگيردبنابر اين مسأله مطالعه حاضر «عدم مشاركت اقتصادي »كشاورزان جامعه مورد مطالعه در پروژه هاي مشترك تحت عنوان آبياري تحت فشار است كه با هدف توسعه كشاورزي انجام گرفته است مسأله مذكور وحدوث آن در نواحي مختلف ايران از موضوعات مهم جامعه شناسي توسعه روستايي قلمداد ميشود در اين ميان علاقه مندان به مباحث توسعه روستايي وكشاورزي نبايد در مقابل چنين مسايلي كه بعنوان مانعي در توسعه اقتصادي قلمداد ميشوند بي تأمل گذركنند زيرا به زعم برخي از ديدگاه هاي جامعه شناسي ،فعاليتهاي اقتصادي قبل از آنكه يك فعاليت اقتصادي صرف باشند يك فعاليت اجتماعي محسوب مي شوندزيرا ساختارها،ارزشها ومحيط هاي اجتماعي هستند كه فعاليتي راحمايت ،هدايت ويا منع ونهي ميكنندبر اساس چنين ديدگاهي در صدد برآمديم تامسأله عدم مشاركت اقتصادي كشاورزان جامعه مورد مطالعه را به بررسي ،آزمون وتحليل بگذاريم .
سابقه تاريخي موضوع
مفهوم توسعه از زمان طرح آن تاكنون به لحاظ تاريخي در روند تكاملي خود دستخوش تغيير و تحولات بسياري شده است. بطوريكه پس از آنكه مكتب مدرنيزاسيون براي اولين بار به امر توسعه اهتمام ورزيد, نظريه پردازان نوسازي اوليه يك سير تكاملي ،خطي و غرب مآب را براي توسعه در نظر داشتند و معتقد بودند كه اگر كشورهاي جهان سوم مي خواهند به توسعه دست يابند بايد همان مراحلي كه كشورهاي غربي طي كرده اند را بپيمايند. نمونه اين نظريه پردازان والت روستو است كه نظريه هاي او در زمان خود توجه بسياري از سردمداران كشورهاي جهان سوم را به خود جلب كرد. بسياري از اينها توسعه را به مثابه كالايي قابل انتقال مي دانستند كه مي توان آنرا بسته بندي شده وارد كشورهاي جهان سوم كرد و اين كشورها را توسعه بخشيد. نظريات اين نظريه پردازان در برخي از نقاط دنيا به مرحله اجرا درآمد اما هنوز نشانه هاي واقعي از توسعه نمايان نبود تنها چيزي كه وجود داشت سرابي بود كه جهان هر چه بيشتر به آن نزديك مي شد كاذب و دروغين بودن آن بيشتر برايش مشخص مي گشت. در نتيجه اجراي اين نظريات و توجه صرف به بعد سخت افزاري توسعه شكست خورد و ناكام ماند. نظريه پردازان ديگر به دنبال علت يا علتهاي شكست آن بودندو بر همين اساس رويكردهاي ديگري تكامل يافت . حتي رويكرد مدرنيزاسيون مجبور به تغيير و تحولات و اصلاحاتي در خود شد. بعد از دهه هفتاد و توجه از بعد سخت افزاري توسعه به جنبه نرم افزاري آن معطوف شد و چيزي كه در اين راستا اهميت زيادي براي فرايند توسعه پيدا كرد توجه به امر مهم مشاركت يا حلقه مفقوده توسعه كه تاكنون به آن اهميتي داده نشده بود از لحاظ تاريخي مشاركت بعنوان يك واقعيت اجتماعي ريشه در زندگي اجتماعي انسان دارد از زمان ارسطو تا جان ديوي بسياري از فلاسفه اجتماعي ، مشاركت مردمي را همچون منبعي از انرژي خلاق و حياتي براي دفاع در مقابل حكومت ستمگرانه مورد تحليل و ستايش قرار داده اند به اعتقاد آنها مشاركت با درگير ساختن تعداد زيادي از مردم در اداره امور جامعه ثبات و نظم را افزايش ميدهد و با دادن فرصت اظهار علايق و خواسته ها به هر فرد خير و مصلحت اكثريت تأمين خواهد كرد ( غلامرضا غفاري به نقل از محسني تبريزي-
۱۹).
درمحافل آكادميك دهه ۶۰ توسعه معنايي معادل افزايش توليدناخالص ملي براي بسياري ازكشورهاداشت ولي ازد هه ۷۰ به بعد مفهومي انساني پيدا ميكنداين تغييرنگرش درمجامع بين المللي نيزنمودپيدا مي كندبراي مثال دركنفراس جهاني اصلاحات ارضي وتوسعه روستايي كه درسال ۱۹۷۹ دررم تشكيل گرديد دربيانيه خودبراهميت مشاركت تمامي اقشارروستايي دربرنامه هاي توسعه تأكيدميورزد از اين مشاركتها ميتوان به كمون هاي روستايي درچين ، سارودايا در سري لانكا ، عجما در تانزانيا ، پروشيكا و كاميلا در بنگلادش و پانچيات ها در هند اشاره كرد.
درسال۱۹۹۳ برنامه عمران ملل متحد(undp)درگزارش توسعه انساني خودمشاركت رابه معناي ارتباط بي واسطه مردم درفرآيندهاي اجتماعي،فرهنگي وسياسي تلقي ميكند.
اهميت مشاركت در روند توسعه باعث شد بسياري از انديشمندان به دنبال كم و كيف, چگونگي و عوامل تأثير گذار بر آن بروند.هر كدام از نظريه پردازان در قالب رويكردهاي تضادي , كاركردي يا رويكرد تلفيقي به بررسي آن پرداخته اندمثلاٌ ازديدگاه كساني چون پاتنام يكي از عوامل تأثير گذار بر مشاركت وجودسرمايه هاي اجتماعي است.نظرات اوكه به دوران اواخرقرن بيستم برميگردد وجود سرمايه اجتماعي را براي شكل گيري نهادهاي مدني و مشاركت سياسي و نهايتاّ توسعه, امري لازم مي داند. كلمن نيز نقش تسهيل كنندهايي چون: اعتماد , شبكه هاي اجتماعي و انسجام اجتماعي دركنش هاي جمعي مهم مي داند.
عام بودن وچندوجهي بودن توسعه ومقولات آن ازجمله مقوله مشاركت سبب شده است تاتفسيرهاي مختلفي ازآنها بعمل آيد ولي دريك برداشت كلي ميتوان وجه مشترك وجهت گيري كلي اين تفسيرهاونظرات رادرسوگيري بيش از پيش آنها به سمت ارتقاي منابع انساني ازقبيل :سطح زندگي ،قدرت ورفاه دانست.
در كشور ما مشاركت ماهيتاً بعنوان فرآيندي برخاسته از دين ، آداب و رسوم اجتماعي ، فقر اقتصادي ، فقدان امنيت ، شرايط اقليمي و جغرافيايي . موجب تداوم و بقاي فرهنگ مشاركتي در قالبها و گونه هاي متعدد ياوري ، ياريگري ، تعاون و. شده است ( غلامرضا غفاري به نقل ازفرهادي-۱۹ )
با ورود ايران به دوره جديد و تحول در ساختار اجتماعي واقتصادي نهادهاي سنتي مشاركت دچار تغيير و تحول شدند بطوريكه با انجام اصلاحات ارضي ، تغييراتي در ساختار اجتماعي – اقتصادي روي ميدهد و الگوهاي مشاركتي جديد از قبيل : شركتهاي تعاوني توليد ، شركتهاي تعاوني زراعي ، مشاع هاي روستايي( هيأت هاي هفت نفره ) ، خانه هميار روستايي و. در زندگي روستايي وارد مي شوند.مشاركت دراموراقتصادي خصوصاًٌدرعرصه فعاليتهاي كشاورزي ازاهداف ياابزاري است كه بسياري ازسازمانهاي اقتصادي واجتماعي كشور به دنبال آن هستندصرف نظرازپرداختن به نتايج اين تلاشها بايد متذكرشدكه مشاركت از تنوع و ابعاد مختلفي برخوردار است و از لحاظ تاريخي درهر حوزه فرهنگي يا جغرافيايي روند خاصي طي نموده است بررسي يكي ازموارد مشاركت وظيفه اي است كه اين مطالعه آن را بعهده گرفته است وجهت عدم اطاله كلام به همين مقدار از توضيحات فوق بسنده مي كنيم.
سؤال اساسي تحقيق
پيرامون مسئله عدم مشاركت اقتصادي جامعه مورد مطالعه يك سؤال اساسي وكلي قابل طرح بود وآن اينكه پروژه آبياري اجرا شده از لحاظ فني و استفاده بهينه از عوامل توليد قابل توجيه بوده است وبر اساس انتظارات اوليه مي بايست درتوسعه كشاورزي منطقه مؤثرميشد و با اينكه كشاورزان حدود بيست سال بصورت گروهي از شبكه هاي نيمه مدرن آب (چاه هاي مشترك آب) استفاده مينموده ويا به عبارتي درمشاركت اقتصادي سهيم وفعال بوده اند پس چه عواملي بامِسأله عدم مشاركت زارعان دراستفاده از شيوه جديدآبياري يا به اصطلاح مشاركت درتوسعه كشاورزي مرتبط بوده است؟
پيرامون سؤال كلي مذكور چند سؤال فرعي قابل طرح است ( بود) از جمله آنكه :
1-آيا بين عوامل درون گروهي و مسأله عدم مشاركت زارعان در بهره برداري از پروژه ارتباطي وجود داشته است ؟
2-آيا بين عوامل برون گروهي ومسأله عدم مشاركت در استفاده از پروژه ارتباطي وجود داشته است؟
3-آيا گرايش ذهني كشاورزان نسبت به مفهوم مشاركت ونوگرايي ارتباطي بامسأله عدم مشاركت عملي آنهادراستفاده ازپروژه داشته است؟
4-آيافرآيند پذيرش تكنولوژي جديد آبياري با مسأله عدم مشاركت در بهره برداري ازآن مرتبط بوده است؟
اهداف تحقيق
ازآن جا كه اين مطالعه از نوع پيمايشي است و درپي شناخت توصيفي مسأله بوده است اهداف كلي وجزيي آن را به شرح زير ميتوان خلاصه نمود.
1-اهداف كلي
هدف كلي ازانجام اين مطالعه بررسي موردي از فعاليتهاي دولتي بوده است كه به منظور ترويج روش هاي جديد توليد وتوسعه كشاورزي انجام گرفته است اما كشاورزان در انتفاع از آن مشاركت واستقبالي نداشته اند بر اين اساس اهداف كلي بررسي اين مسأله در دو محور زير دنبال گرديد
الف- دست يافتن به اطلاعاتي كه بتواند در توجيه وبرنامه ريزي طرحهاي توسعه كشاورزي علي الخصوص طرحها و پروژه هايي كه در سطح گروهي ودر حوزه فرهنگي واجتماعي جامعه مورد مطالعه به اجرا در مي آيند مفيدفايده باشد.
ب- شناخت عواملي كه بامسأله عدم مشاركت روستائيان در بهره برداري از پروژه آبياري تحت فشار مرتبط بوده است غير از اهداف مشخصي كه ذكر آنها فوقاً به ميان آمدميتوان گفت كه اساساً انجام هرگونه مطالعه اي كه بتواند گوشه اي از چهره در مانده جا معه محروم روستايي كشوررا بنماياندگامي در رفع توسعه نيافتگي آن خواهد بود باشد كه اين مطالعه نيز به اين هدف نايل شده باشد.
2-اهدا ف جزئي
براساس تعاريفي كه ازمفاهيم بعمل آمده است اهداف جزئي مسأله مطالعه را درمحورهاي زيرميتوان خلاصه نمود:
الف-بررسي عواملي كه در زمره عناصر ساخت داخلي گروه كشاورزان محسوب شده و ارتباط آنها بامسأله عدم مشاركت كشاورزان در بهره برداري از پروژه آبياري تحت فشارهدف مذكور بر اين اساس مطرح شد كه تعيين كننده هاي درون گروهي مؤثر برمسأله عدم مشاركت را مورد شناسايي قراردهد.
ب-هدف دوم بررسي عواملي بود در زمره عناصر ساخت بيروني گروه كشاورزان محسوب شده وفرض بر اين بود كه اين عوامل نيزبرمسأله عدم مشاركت كشاورزان دراستفاده از پروژه مؤثربوده اند.
پ- بررسي ارتباط ابعاد ذهني مفاهيم مشاركت ونوگرايي بامسأله عدم مشاركت عملي در بهره برداري از پروژه.
ت- هدف جانبي كه نقش تكميلي براي اهداف مذكور داشت اين بودكه ارتباط بين ماهيت پذيرش وفرآيند عرضه تكنولوژي آبياري تحت فشار بامسأله عدم مشاركت روشن گردد.
اهميت وضرورت موضوع
درادبيات توسعه ،تحليل ها ،الگوها ورهيافتهاي متفاوتي در مقابل چالش هاي جوامع توسعه نيافته مطرح شده است يكي از سؤالات اساسي در باب توسعه كشاورزي در كشورهاي جهان سوم كه مربوط به موضوع مطالعه حاضر نيز هست اين است كه آيا براي توسعه كشاورزي صرفاً داشتن انگيزه اقتصادي كافي است يا اينكه براي اين مهم بايد تغييرات نهادي وساختي لازم را نيز به انجام رساند پاسخي كه توسط انديشمندان اقتصادي واجتماعي به اين سؤال داده شده است اين است كه در فرآيند توسعه پديده هاي اقتصادي را اساساً نمي توان از پديده هاي غير اقتصادي جدا كرد بطوريكه نمي توان تنها با معيارهاي اقتصادي كارآيي اقتصادبخش هاي مختلف را با هم مقايسه كرد ويا اينكه براي تحول اقتصادي اقدام اقتصادي صرف نمي تواند كار ساز باشد بنا به گفته گونار ميردال« علت ناتواني بسياري ازتئوري هاي توسعه اين است كه توسعه يا توسعه نيافتگي را صرفاً اقتصادي مي بينند ويا به عبارتي توسعه اقتصادي را صرفاًبا عوامل اقتصادي تبيين وتحليل ميكنند»(مايكل تودارو-۳۴)اين رويكرد در كشور ما تجربيات ناگواري بر جاي گذاشته است نا كارآمدي وشكست طرحهايي چون تشكيل شركتهاي تعاوني روستايي ،شركتهاي سهامي زراعي،پرداخت وامهاي ارزان ونمونه هايي از اين تجربيات ناموفق در برنامه هاي توسعه روستايي وكشاورزي است در اين رابطه آنچه مسلم ومحرز شده است اين است كه مدرن كردن توليدات كشاورزي لزوماً منجر به نتايج توسعه اي نشده اند واگر هم شده باشند گاهاًاثر خنثي ومنفي بر ساير فعاليتهاي روستايي داشته اند بنابراين مي توان ادعا كرد كه پرداختن به ناهمسويي عوامل ساختاري برنامه هاي توسعه از موضوعات اصلي محققان توسعه است بطوريكه نتايج هريك از علوم مختلف نيز بايد مكمل يكديگر باشند آنچه كه در اين رابطه ضرورت مطالعه حاضر را توجيه نمود اين نكته بود كه عدم استفاده از پروژه اجراشده ونگهدار نكردن از تاًسيسات آن بيانگر اين بود كه مبلغين ومجريان پروژه آبياري تحت فشار زواياي اجتماعي ،فرهنگي ومحيطي راچندان با اهميت نديده اند ونتيجه چنين
