دانشگاه آزاد اسلامي
واحد دامغان
دانشكده كشاورزي
پايان نامه جهت اخذ درجه كارشناسي ارشد(M.Sc)
گرايش بيماري شناسي گياهي
عنوان:
بررسي ميزان تحمل ارقام و لاين هاي خالص سويا به بيماري پوسيدگي ذغالي
استاد راهنما
دكتر سياوش رعيت پناه
استاد مشاور
دكتر عبدالر ضا فروتن
تكه هايي از متن به عنوان نمونه :
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چكيده. ۱
فصل اول : مقدمه
۱-۱- تاريخچه كشت سويا در ايران . ۲
۱-۲- گياه شناسي سويا ۳
۱-۳- اهميت غذايي سويا . ۴
۱-۴- مصارف و اقتصاد فرآورده هاي سويا ۴
۱-۵- بيماري هاي مهم سويا ۵
۱-۵-۱- بيماري پوسيدگي فيتوفتورايي ريشه و ساقه سويا ۵
۱-۵-۲- بيماري مرگ گياهچه ۶
۱-۵-۳- بيماري نماتدي سويا . ۷
۱-۵-۴- پوسيدگي ذغالي (Soybean Charcoal Rot): 8
۱-۷- اهداف تحقيق. ۹
فصل دوم: بررسي منابع
۲-۱- بيماري پوسيدگي ذغالي سويا. ۱۰
۲-۲- نشانه ها و زمان ظهور بيماري. ۱۱
۲-۳- پراكندگي جغرافيايي پوسيدگي ذغالي سويا در دنيا و ايران . ۱۲
۲-۴- اهميت خسارت بيماري. ۱۳
۲-۵- مراحل ارزيا بي و خسارت بيماري. ۱۶
۲-۶- قارچ عامل بيماري. ۱۸
۲-۶-۱- ريخت شناسي . ۲۰
۲-۶-۲- زيست شناسي . ۲۱
۲-۶-۳- چرخه بيماري. ۲۴
۲-۶-۴- مكانيزم آلودگي و بيماري زايي ۲۵
۲-۶-۵- دامنه ميزباني فارچ ۲۶
۲-۶-۵-۱- دامنه ميزباني قارچ در ايران ۲۶
۲-۷- روش هاي كنترل بيماري ۳۰
۲-۷-۱- كنترل زراعي. ۳۰
۲-۷-۱-۱- تغذيه متعادل و مناسب ۳۰
۲-۷-۱-۲- آبياري مناسب ۳۰
۲-۷-۱-۳- غرقاب كردن خاك قبل از كشت ۳۰
۲-۷-۱-۴- تناوب زراعي با غير ميزبان. ۳۰
۲-۷-۱-۵- حذف اندام هاي آلوده محصول بعد از برداشت ۳۰
۲-۷-۱-۶- تنظيم تاريخ كاشت و تراكم بوته ۳۱
۲-۷-۱-۷- استفاده از بذر سالم و عاري از عامل بيماري ۳۱
۲-۸- كنترل شيميايي ۳۱
۲-۹- كنترل بيولوژيك ۳۲
۲-۱۰- مديريت زراعي. ۳۴
۲-۱۰-۱- تاثير عمليات شخم زني در تراكم جمعيت قارچ در خاك ۳۵
۲ -۱۰-۲- به كار گيري ارقام مقاوم. ۳۵
۲-۱۱- انواع مقاومت ۳۵
۲-۱۱-۱- مقاومت حقيقي. ۳۶
۲-۱۱-۲- مقاومت ظاهري ۳۶
۲-۱۱-۳- مقاومت غير ميزباني ۳۷
فصل سوم :مواد و روش ها
۳-۱- روش تحقيق. ۳۸
۳-۲ – تعيين ميزان جمعيت اسكلروت هاي قارچ بيمارگر در محل آزمايش. ۳۸
۳-۳- تعيين شرايط خاك محل آزمايش ۴۰
۳-۴- ژنوتيپ هاي مورد استفاده در ارزيابي نسبت به قارچ M .phaseolina. 40
۳-۵- ارزيابي مقاومت ژنوتيپ هاي سويا نسبت به قارچ M .phaseolina. 43
۳-۶- تجزيه و تحليل داده ها ۴۳
فصل چهارم : نتايج
۴-۱- علائم بيماري پوسيدگي ذغالي ناشي از ماكروفومينا. ۴۴
۴-۲- ميزان جمعيت اسكلروت هاي قارچ بيمارگر در محل آزمايش. ۴۵
۴-۳- شرايط خاك محل آزمايش. ۴۵
۴-۴- ارزيابي مقاومت ژنوتيپ هاي سويا نسبت به قارچ M. phaseolina. 46
فصل پنجم:بحث
۵-۱- بحث. ۵۴
۵-۲- پيشنهادات ۵۵
فهرست منابع. ۵۶
چكيده انگليسي
چكيده
بيماري پوسيدگي ذغالي سويا Macrophomina phaseolina (Tassi) Goid در استان مازندران يكي از بيماري هاي مهم سويا محسوب ميشود. عامل بيماري قارچي خاكزي و بذرزاد بوده كه از طريق جوانه زدن اسكلروت ها در داخل خاك و تماس با ريشه هاي سويا و كاشت بذور آلوده به قارچ عامل بيماري باعث بروز بيماري مي گردد. محدوديت استفاده ازسموم شيميايي در ضد عفوني بذر بعلت استفاده از باكتري ريزوبيوم و عدم كار آيي قارچ كش هاي رايج به صورت محلول پاشي، باعث شده است كه روش هايي نظير استفاده از ارقام متحمل، تنظيم تاريخ ها و رديف هاي كاشت به همراه ساير روشهاي غير شيميايي در كنترل بيماري از اهميت فراواني برخوردار شود. براي جلوگيري از مصرف بي رويه سموم شيميايي، كاهش هزينه هاي توليد و معرفي رقم متحمل به بيماري در استان مازندران، اين تحقيق با استفاد ازتعداد ۶۴ رقم و لاين حاصل از آزمايشات مقايسه مقدماتي كه از نظر عملكرد و ساير خصوصيات زراعي نسبت به ساير ارقام برتري نشان داده اند، انتخاب و تحت شرايط مزرعه اي در برابر بيماري پوسيدگي ذغالي مورد ارزيابي قرارگرفتند. اين لاين ها در قالب طرح لاتين مربع با دو تكرار در ايستگاه تحقيقات زراعي بايعكلا در قطعه زميني آلوده به اسكلروتهاي قارچ عامل بيماري و داراي سابقه كشت سويا به اجرا درآمد. نتايج حاصل از اين آزمايش نشان داد كه ارقام و لاين ها مورد بررسي داراي واكنشهاي متفاوت نسبت به قارچ عامل بيماري هستند. در لاين هاي شماره ۱۲، ۱۵، ۱۸، ۲۱، ۳۲، ۳۶، ۴۰، ۴۴ و ۵۵ در هر دو تكرار پيشرفت بيماري به طرف ساقه مشاهده نگرديد. بيشترين ميزان پيشرفت بيماري به ترتيب در لاينهاي ۶، ۴، ۱، ۵، ۲، ۱۳، ۲۷ و ۱۴ مشاهده شد. در اين آزمايش درصد بيماري با شمارش بوته هاي آلوده و سالم در لاين هاي مورد بررسي تعيين گرديد. تجزيه واريانس داده هاي حاصل از درصد بوتههاي آلوده به بيماري پوسيدگي ذغالي نشان داد كه بين ارقام و لاين هاي مورد بررسي از نظر درصد بوته هاي آلوده اختلاف معني داري در سطح ۱ درصد وجود داشت. لاينهاي ۱۰، ۱۳، ۵، ۴، ۶، ۲۸ به ترتيب با ۴۲/۳۴، ۹۵/۲۶، ۹۲/۲۶، ۶۱/۲۵، ۸۹/۲۳ و ۱۹ درصد داراي بيشترين درصد بوته هاي آلوده و لاين هاي ۱۸، ۳۲، ۵۵، ۴۷، ۱۵، ۴۰، ۸ و ۳۱ به ترتيب با ۰، ۰، ۵/۰، ۷/۰، ۸/۰، ۰۴/۱، ۴۳/۱ و ۵۸/۱ درصد داراي كمترين درصد بوتههاي آلوده به بيماري پوسيدگي ذغالي سويا بودند.
واژه‌هاي كليدي: سويا، بيماري پوسيدگي ذغالي، M. phaseolina و لاين ها.
- مقدمه
- تاريخچه كشت سويا در ايران
در خصوص زراعت اين گياه در زمان‌هاي گذشته اطلا‌ع دقيقي در دست نيست. در گذشته اقدام‌هايي براي رواج سويا در ايران انجام شده كه تمام اين اقدام‌ها به دليل عادت نداشتن مردم به مصرف آن و در نتيجه نبودن بازار فروش، بي‌نتيجه مانده است. در سالهاي ۱۳۱۰ و ۱۳۱۶، انواعي از سويا از چين به وسيله رئيس دانشكده كشاورزي وقت كرج به ايران آورده شد و مورد آزمايش قرار گرفت. همچنين طي سالهاي ۱۳۱۸ و ۱۳۱۹ انواع مختلفي سويا از آلمان وارد كشور شد و در بنگاه اصلاح نباتات كرج مورد آزمايش قرار گرفت. تمام اين آزمايش‌ها حاكي از عملكرد خوب توليد بود اما به دليل فقدان بازار، رواج و رونقي پيدا نكرد. در سال ۱۳۴۱، گروه صنعتي بهشهر مقداري بذر سويا را از ژاپن وارد كرد و پس از عقد قرارداد با زارعان براي بالا بردن سطح زير كشت و توسعه آن تلا‌ش كرد. زراعت سويا به عنوان دانه روغني از حدود سال ۱۳۴۲ با وارد كردن بذر آن به ايران در مناطقي مانند مازندران آغاز و متعاقب آن كشت سويا توسط شركت سهامي دانه‌هاي روغني در برخي ديگر از نقاط كشور معمول ميشود. مهم‌ترين مناطق كشت سويا در كشور استان‌هاي مازندران، گلستان، لرستان، آذربايجان شرقي و دشت مغان است. اين گياه چون از خانواده بقولا‌ت است ميتوان آن را به عنوان منبع ازت به منظور تقويت خاك براي كشت بعدي استفاده كرد. همچنين به دليل مصارف متنوع دانه سويا افزايش توليد آن ضروري به نظر مي‌رسد. البته دانه سويا به طور متوسط حاوي ۱۸ درصد روغن و ۴۴ درصد پروتيين است كه ميتواند مهم‌ترين ماده اوليه صنايع روغن‌كشي و توليد فرآورده‌هاي پروتييني و خوراك دام باشد. توليد سويا در سال ۱۳۵۷ به اوج خود طي سالهاي ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ مي‌رسد كه اين افزايش ناشي از گسترش سطح زير كشت بدون توجه به افزايش بازدهي در سطح بوده است. در سالهاي بعد به رغم وجود تضمين مؤثر براي كشت، ميزان برداشت سويا به طور شديد كاهش يافت به گونه‌اي كه در سالهاي ۱۳۶۳ و ۱۳۶۴ توليد به نصف ميزان برداشت شده در سال ۱۳۵۷ رسيد. البته با توجه به اهميتي كه در سالهاي اخير به دانه‌هاي روغني داده شده، وضعيت سويا در ايران نيز از لحاظ كشت و تحقيقات در زمينه كشت آن، رو به توسعه بوده است، به طوري كه در سال ۱۳۷۱ در اراضي مستعد مازندران ۴۱۹۲۰ هكتار زير كشت دانه‌هاي روغني رفت كه از اين مقدار ۳۶۹۲۴ هكتار آن مخصوص كشت سويا و ميزان محصول آن ۱۱۷ هزار تن بود كه نشان دهنده افزايش قابل توجه نسبت به سالهاي قبل به خصوص در عملكرد است.
۱-۲- گياه شناسي سويا
اين گياه در فارسي با نام هاي متفاوتي ازجمله، سوژا، سويا، لوبيا روغني، لوبيا چيني، نخود فرنگي چيني و لوبيا منچوري مشهوراست. نام علمي (Glycine max L) و از تيره نخود (Fabaceae) ميباشدكه آنرا به انگليسي soybeanمي نامند. سويا گياهي است ازخانواده Papilionaceae، يكساله و خودگشن كه مقام نخست در تأمين روغن گياهي در جهان را دارا است .اين گياه بومي آسيا بخصوص منطقه منچوري، چين و ژاپن است كه درحدود ۱۱۰۰ سال قبل ازميلاد اهلي شده و بوسيله اصلاح طبيعي و مصنوعي به شكل امروزي درآمده است. گياه يكساله كه در بهار بعنوان كشت اول و در تابستان بعنوان كشت دوم كاشته ميشود .(Sinclair and Backman, 1986) سويا داراي ريشه اصلي عميقي بوده كه ميتواند تا ۱۵۰ سانتيمتري خاك نيز نفوذ نمايد. در سويا علاوه بر ريشه اصلي، ريشه فرعي به صورت حجمي نيز وجود دارد كه در صورت مساعد بودن شرايط و وجود باكتريهاي همزيست سويا، ازت موجود در هوا را، در گرههاي ريشه سويا تثبيت مينمايد. سويا گياهي روز كوتاه است. رنگ گلهاي آن متنوع ميباشد سفيد، بنفش (از جمله صورتي) وگل آذين آن، خوشه اي و دانه هاي آن كليوي ياگرد ميباشند. سويا در دماي ۸ تا ۱۰ درجه سانتي-گرادجوانه ميزند، سويا گياهي است خودگشن و ميزان دگر گشني در آن كمتراز ۵ درصد گزارش شده است. لذا ميتوان از بذور برداشت شده براي كشت سالهاي بعد استفاده كرد. گلدهي سويا با روزهاي كوتاه تحريك ميشود. وزن هزار دانه در سويا بين ۸۰ تا ۴۵۰ گرم متغيراست. اما در ارقام زراعي متداول وزن هزار دانه، بين۱۲۰ تا ۲۳۰ گرم ميباشد. دانه كه بازده اقتصادي سويا است حدود ۴۷ درصد وزن اصلي گياه را در زمان رسيدن تشكيل ميدهد.
سويا مهم‌ترين گياه خانواده بقولا‌ت در توسعه تمدن‌هاي چين، كره و ژاپن بوده است. در ابتدا سويا براي توليد روغن كشت شد. از گياه سويا ميتوان به عنوان مرتع، علوفه خشك، كود سبز يا علوفه تازه استفاده كرد .دانه‌هاي سويا ارزش غذايي زيادي دارند و در صنايع غذايي زيادي از آن استفاده ميشود. از بخش‌هاي مختلف دانه، از روغن آن در ساخت محصول صنعتي بهره برداري ميشود كه كنجاله سويا نيز در تغذيه دام‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. بعضي از مهم‌ترين موارد مصرف سويا در جدول شماره يك آمده است.
- مصارف و اقتصاد فرآورده هاي سويا
مسأله اقتصاد صنعت سويا بسيار پيچيده است اما در مجموع سه بازار عمده براي دانه، روغن و كنجاله وجود دارد. روغن سويا يكي از اجزاي اصلي بازار روغن خوراكي است و براي خوراك انسان به شكل‌هاي مختلف به خصوص مارگارين و روغن
بازدید:
