عنوان پايان نامه
بررسي دو روش استخراج بر اسانس و تركيبات شيميايي دو گونه بومادران
(Achillea santolina, Achillea millefolium)
استاد راهنما
دكتر بهاره كاشفي
استاد مشاور
دكتر حميد هاشمي مقدم
تكه هايي از متن به عنوان نمونه :
فهرست مطالب
عنوان | صفحه |
چكيده | ۱ |
فصل اول | |
مقدمه | ۳ |
سطح زير كشت گياهان دارويي | ۴ |
ارزش اقتصادي و صادرات گياهان دارويي | ۴ |
كاربرد گياهان دارويي | ۶ |
تاريخچه استخراج اسانس | ۷ |
اسانسگيري با مايكروويو | ۹ |
مكانيسم روش مايكروويو | ۹ |
نكات مهم در روش اسانسگيري با امواج مايكروويو | ۹ |
محاسن روش اسانسگيري همراه با امواج مايكروويو | ۱۰ |
معايب روش اسانسگيري همراه با امواج مايكروويو | ۱۰ |
اسانسها و خواص فيزيكي آنها | ۱۱ |
كاربرد اسانس | ۱۱ |
تركيبات موجود در اسانسها | ۱۳ |
تفاوت اسانسها با روغنهاي معمولي | ۱۴ |
استخراج اسانس از گياهان | ۱۵ |
آمادهسازي اندامهاي گياهي براي تقطير | ۱۶ |
تغييرات شيميايي اسانسها در جريان تقطير | ۱۶ |
نگهداري اسانس | ۱۷ |
انواع روشهاي استخراج | ۱۸ |
تشخيص تركيبات موجود در اسانس با بهره گرفتن از روشهاي جداسازي | ۲۰ |
تركيبات شيميايي اسانسها | ۲۱ |
بومادران | ۲۳ |
عنوان | صفحه |
مشخصات گياه | ۲۴ |
تيمارهاي مورد نياز جهت برطرف كردن دوره خواب بذر | ۲۵ |
واريتههاي مختلف بومادران | ۲۶ |
منشا بومادران | ۲۶ |
محل رويش در ايران | ۲۶ |
اقليم مورد نياز گياه | ۲۶ |
بافت خاك مناسب رشد گياه | ۲۷ |
تركيبات شيميايي | ۲۷ |
اسانس بومادران | ۲۷ |
اندام مورد استفاده | ۲۷ |
خواص درماني | ۲۸ |
نكات احتياطي | ۲۸ |
فصل دوم | |
فرآيند خشك كردن قبل از اسانسگيري | ۳۰ |
مروري بر تحقيقات انجام گرفته | ۳۰ |
درمنه | ۳۲ |
فلفل سياه | ۳۳ |
اسطخودوس | ۳۳ |
نعناع | ۳۴ |
مرزه | ۳۴ |
مرزنگوش | ۳۵ |
رزماري | ۳۵ |
مركبات | ۳۶ |
مريم گلي | ۳۶ |
برگ بو | ۳۶ |
اكاليپتوس | ۳۷ |
عنوان | صفحه |
گياهان ديگر | ۳۷ |
فصل سوم | |
مواد و وسايل مورد نياز | ۴۳ |
شناسايي و جمعآوري گياه بومادران | ۴۳ |
خشككردن جهت اسانسگيري | ۴۳ |
تعيين درصد رطوبت گياه | ۴۴ |
استخراج به روش تقطير با آب | ۴۴ |
مشخصات دستگاه كلونجر | ۴۴ |
روش كار با كلونجر | ۴۵ |
استخراج با دستگاه مايكروويو | ۴۵ |
مشخصات دستگاه مايكروويو | ۴۶ |
روش كار با مايكروويو | ۴۶ |
شناسايي تركيبات شيميايي موجود در اسانس بومادران | ۴۷ |
مشخصات كروماتوگرافي گازي با طيف سنججرمي (GC/ MS) | ۴۷ |
فصل چهارم | |
بررسي توانهاي مختلف مايكروويو بر بازده اسانس دو گونه بومادران | ۴۹ |
بررسي زمانهاي مختلف مايكروويو بر بازده اسانس دو گونه بومادران | ۵۰ |
بررسي تركيبات شيميايي شناسايي شده با دو روش كلونجر و مايكروويو در گونه Achillea santolina توسط دستگاه GC/MS | ۵۱ |
بررسي تركيبات شيميايي شناسايي شده در گونه Achillea millefolium توسط دستگاه GC/MS | ۵۴ |
رابطه ميان توان دستگاه و مواد خروجي در زمان يكسان (۱۵ دقيقه) | ۵۷ |
رابطه ميان زمان با مواد خروجي با قدرت ۷۰۰ وات در زمانهاي متفاوت | ۵۸ |
مقايسه توان با مهمترين تركيبات تشكيلدهنده اسانس Achillea santolina | ۵۹ |
مقايسه توان با مهمترين تركيبات تشكيلدهنده اسانس Achillea millefolium | ۵۹ |
مقايسه زمان با مهمترين تركيبات تشكيلدهنده اسانس Achillea santolina | ۶۰ |
عنوان | صفحه |
مقايسه توان با مهمترين تركيبات تشكيلدهنده اسانس Achillea millefolium | ۶۱ |
فصل پنجم | |
بررسي بازده اسانس در دو روش مايكروويو و كلونجر | ۶۳ |
مقايسه تركيبات شيميايي اسانس دو گونه بومادران در دو روش مايكروويو و كلونجر | ۶۵ |
رابطه توانهاي متفاوت مايكروويو و مواد خروجي در زمان يكسان (۱۵ دقيقه) | ۶۷ |
رابطه زمانهاي متفاوت مايكروويو با مواد خروجي در قدرت يكسان (۷۰۰ وات) | ۶۷ |
مقايسه تركيبات شيميايي اسانس در توانهاي مختلف مايكروويو | ۶۷ |
مقايسه تركيبات شيميايي اسانس در توانهاي مختلف مايكروويو | ۶۸ |
نتيجه گيري كلي | ۶۹ |
پيشنهادات | ۷۰ |
پيوستها | ۷۱ |
منابع | ۸۱ |
چكيده
استخراج، اولين مرحله اساسي را در تحقيقات گياهان دارويي تشكيل ميدهد و آمادهسازي عصارهها از گياهان، نقطه شروعي براي جداسازي و خالصسازي اجزاي شيميايي در گياهان هستند. روشهاي مختلف استخراج به طور وسيعي به منظور بدست آوردن چنين تركيبهاي طبيعي با ارزشي بررسي شدند. تقطير با مايكروويو، فنآوري جهت استخراج سريع اسانسها از گياهان معطر، ادويهاي، بذور خشك و گياهان دارويي ميباشد.
دو گونه گياه بومادران با نام santolina Achillea و Achillea millefolium از منطقه كوهستاني و ارتفاعات شهرستان طالقان، استان البرز جمعآوري شد. گياهان پس از خشك شدن در سايه، با بهره گرفتن از روش سنتي تقطير با آب و مايكروويو در زمانهاي مختلف در سه سطح از توان (۳۰۰، ۵۰۰ و ۷۰۰ وات)، اسانسگيري شدند و درصد بازده اسانسها با توجه به وزن خشك گياه، محاسبه و با يكديگر مقايسه گرديد. بيشترين مقادير بازده به ترتيب گونه و روش استخراج با كلونجر در ۵/۲ ساعت و مايكروويو در مدت زمان ۳۰ دقيقه و توان ۷۰۰ وات ۳۲/۰% و ۸۸/۰%، و ۲۵/۰% و ۶۴/۰% بود.
تركيبات اسانس استخراج شده توسط دستگاه GC-MS مورد بررسي قرار گرفتند. در اسانس گياه A. santolina مقدار تركيبات اكسيژنداري مثل ۱ و ۸- سينئول، كريسانتنون، كامفور، برونئول، آلفاترپينئول نسبت به روش كلونجر بيشتر بود. همچنين هيدروكربنهاي منوترپني مثل پارازايلن، آلفاپينن، ۱ و۸ سينئول، پارامنتاتريئن، كريسانتنون، كامفور، برنئول، گاما ترپينن، آلفاترپينئول در روش مايكروويو افزايش يافت. در اسانس گياه A. millefolium در روش مايكروويو مقدار تركيبات اكسيژنداري مثل ۱ و ۸- سينئول، پينوكارون، آلفاترپينئول، لاواندوليلاستات نسبت به روش كلونجر بيشتر بود. همچنين هيدروكربنهاي منوترپني مثل پارازايلن، ۱ و ۸ سينئول، لاواندوليلاستات، گاماترپينن، آلفاترپينئول، گامازايلن، بتالاواندولل، پينوكارون، دي متيلآدامانتان در روش مايكروويو افزايش يافت. تركيبات سسكوئيترپني مثل كاريوفيلاديان، آرومادندرون، آلفاجورجوئن نيز در روش مايكروويو افزايش داشتند.
نتايج تحقيق نشان داد روش مايكروويو، موجب افزايش بازده اسانس با مقادير بالاتري از تركيبات اكسيژنه شد. اين روش بعنوان فنآوري سبز با كاهش هزينهها، صرفهجويي قابلتوجهي در زمان، انرژي و مواد گياهي ايجاد ميكند. بنابراين روش تقطير با مايكروويو نشاندهنده يك پروتكل و جايگزين عالي براي توليد اسانس از مواد گياهي است.
كلمات كليدي: santolina Achillea و Achillea millefolium ،تقطير با مايكروويو، تقطير با آب، اسانس
استفاده از گياهان به عنوان دارو براي پيشگيري و درمان بيماريها از روزگاران كهن مورد توجه متخصصان طب سنتي قرار داشته است. تاريخچه پزشكي و درمان در ايران به دوران آريايي، در حدود ۷۰۰۰ سال قبل از ميلاد مسيح ، بر ميگردد. نخستين پزشك آريايي به نام تريتا[۱] يا اترت نام داشت. او براي درمان بيماريها از عصارههاي گياهاني كه خود استخراج ميكرد، استفاده مينمود. در تمدنهاي ديگر، مانند تمدن مصريان در حدود ۵۰۰۰ سال قبل از ميلاد نيز از گياهان در درمان انسان استفاده ميگرديد. در بررسي گونههاي گياهي، واژه پرسيكا [۲]در كنار نام علمي بسياري از گونهها ديده ميشود كه معرف ايراني بودن آن گياه است. ۸۰۰۰-۷۵۰۰ گونه گياهي در ايران وجود دارد كه از اين تعداد گفته ميشود كه در حدود، بيش از ۲۰۰ گونه داراي ارزش دارويي و اقتصادي هستند. در عين حال تعداد گياهاني كه در طب سنتي استفاده ميشود، بيش از صدها مورد است (گلمكاني، ۱۳۸۶).
گياهان دارويي به منظور درمان با تاريخ زندگي انسان همزمان بودهاند. انسان در تمام دوران تاريخي چارهاي جز توسل به گياهان نداشت. اگرچه در نيم قرن گذشته استفاده از داروهاي شيميايي و سنتزي به شدت رواج يافت، ولي به سرعت آثار زيانبار آنها بر زندگي آنها سبب گرايش مجدد به گياهان دارويي گرديد، و اين نكته كه توسل به گياهان دارويي همواره در طول تاريخ يكي از روشهاي موثر درمان بوده است، به خوبي روشن است. تاريخ طب در كشور ما مربوط به دوره آريايي ميباشد و اوستا (۶۵٠٠ ق.م) اولين كتابي است كه از گياهان دارويي سخن گفته است. قديميترين گياه دارويي در طول تاريخ هوم گياه مقدس آيين زرتشت بوده است. در كتابهاي پهلوي هوم را سرور همه گياهان و استفاده از آن را باعث عمر جاويدان ميدانند. علاوه بر قدمت، گستره نفوذ اين گياهان در تاريخ اديان و ملتها بسيار شايان توجه است، بطوريكه در جاي جاي حوادث مهم تاريخي، سياسي، اجتماعي و ديني، اين گياهان قرين توجه بوده و يا منجر به بروز حوادث مهمي شده اند. با جستجو و دقت در منابع ديني، تاريخي و ادبي، اسامي گياهان دارويي، وجوه تسميه و حوادث مرتبط با اين گياهان به وفور به چشم ميخورد (كشفي بناب، ۱۳۸۸).
دو كشور پهناور چين و هند، همچون ايران، از پيشگامان طب سنتي و داروسازي گياهي بوده اند. ابوريحان بيروني، از دانشمندان فاخر ايراني، نخستين دانشمندي بود كه اولين فارماكوپه يا فهرست داروهاي طبيعي را در جهان تدوين و وضع نمود. تا قبل از قرن شانزدهم ميلادي، طب سنتي در كشورهاي مختلف جهان، نظير ايران، هند، چين، تبت، يونان، روم و حتي شمال آمريكا از پيشرفتهاي چشمگيري برخوردار بودند، ولي با توليد داروهاي شيميايي و پيشرفتهايي در زمينه شيميدرماني، از توجه به طب سنتي كاسته شد. در نتيجه ظهور ديدگاههاي جديد درمان، كمكم روشهاي درمان بيماريها با گياهان كنار گذارده شد. از طرفي استفاده از داروهاي تازه هم مشكلات خاص خود را داشت. عوارض جانبي بسيار زياد داروهاي شيميايي و گراني آنها موجب گرايش مجدد مردم به طب گياهي شد. در قرن اخير پيشرفت عمدهاي در بهره گيري از گياهان دارويي حاصل شده است و آزمايشگاههاي مجهز در سراسر جهان براي بررسي اثرات اين داروها به كار و فعاليت مشغول هستند (قاسمي، ۱۳۸۹)
۱-۲– سطح زير كشت گياهان دارويي
سطح زير كشت گياهان دارويي در سال ۱۳۸۱، با توجه به ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي داروﻳﻲ و ﻣﻌﻄﺮي ﻛﻪ در اﻳﺮان ﻛﺸﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ، ﺣﺪود ۵۶ ﮔﻮﻧﻪ ميباشد. ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻄﺢ زﻳﺮ ﻛﺸﺖ ﮔﻴﺎﻫﺎن داروﻳﻲ و ﻣﻌﻄﺮ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻛﻞ زﻳﺮ ﻛﺸﺖ در اﻳﺮان، ۸۷ درﺻﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. در ﺣﺪود ۴۴/۶ درﺻﺪ از اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺳﻄﺢ زﻳﺮ ﻛﺸﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دو ﮔﻮنه زﻋﻔﺮان و زﻳﺮه ﺳﺒﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه دﻳﮕﺮ آن ﻧﻴﺰ ﻛﻪ در ﺣﺪود ۴۳/۵ درﺻﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ كه ﺑﻪ ﻛﺸﺖ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي داروﻳﻲ ﭼﻨﺪ ﻣﻨﻈﻮره، اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻟﺬا ﻛﻤﺘﺮ از ۱۲ درﺻﺪ از ﺳﻄﺢ زﻳﺮ ﻛﺸﺖ ﮔﻴﺎﻫﺎن داروﻳﻲ و ﻣﻌﻄﺮ در اﻳﺮان، ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر داروﻳﻲ، ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ، مرتبط ميباشد. اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن در ﺑﻴﻦ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر از ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺳﻄﺢ زﻳﺮ كشت و ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي داروﻳﻲ و ﻣﻌﻄﺮ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ (كوچكي، ۱۳۸۳).
نگاهي به ميزان كشت گياهان دارويي در ايران و مقايسه با سطح زير كشت همان گونهها در برخي كشورهاي جهان نشان ميدهد كه تفاوت زيادي در اين رابطه وجود دارد. شرايط اقليمي و جغرافيايي ايران به ويژه از حيث تابش نور آفتاب، ويژگي بسيار مثبتي براي كشت اكثر گونههاي دارويي محسوب ميشود .ميزان مواد موثره گياهان دارويي تحت تأثير تابش نور آفتاب افزايش قابل ملاحظهاي مييابد. در نتيجه ميتوان با سطح زير كشت كمتر، به ميزان توليد ماده موثره گياهي بالاتري دست يافت. كشت نمونههاي شيميايي گونههاي بومي مهمترين عاملي است كه مي تواند موقعيت ايران را در