مطالعه تطبيقي ازدواج محجورين در فقه اسلامي و حقوق ايران
استاد راهنما:
دكتر مهدي ذوالفقاري
استاد مشاور:
دكتر محمدجواد باقي‌زاده
تكه هايي از متن به عنوان نمونه :
چكيده
موضوع پايان نامه ، بررسي تطبيقي ازدواج محجورين در فقه و حقوق ايران مي‌باشد.
ازدواج يكي از امور مقدسي است كه در همه ي اديان بزرگ الهي مورد توجه و تاكيد فراوان قرار گرفته، و نسبت به آن سفارش شده است. در دين اسلام آيات و روايات بسياري درباره ي ازدواج وجود دارد.به عنوان مثال رسول گرامي اسلام فرمودند: ازدواج سنت من است هر كس آن را به جاي نياورد از من نيست.با اين وجود افرادي در جامعه زندگي مي‌كنند كه توسط قانون و يا شرع از اين امر مقدس منع شده‌اند و يا لااقل بايد تحت شرايط خاصي اين مهم را انجام دهند. به اين اشخاص محجور مي‌گويند.
محجورين در قانون مدني ايران، به سه دسته تقسيم شده‌اند، كه عبارتند از: صغير، سفيه و مجنون، در ضمن اين اشخاص از دخل و تصرف در اموالشان به دليل فقدان اهليت، ممنوع هستند.
صغير كسي است كه به دليل خردي سن، نمي تواند مستقلاً براي خود تزويج كند.پس ازدواجش تحت ولايت پدر و يا جد پدريش، صورت مي‌گيرد. البته ولي هم بايد كاملاً در ازدواج، مصلحت انديشي داشته باشد.
سفيه كسي است كه عقل معاش ندارد، و اموالش را در راه‌هاي نا صحيح صرف مي‌كند ؛ بنابراين هنگام ازدواجش مسائل مالي او را ولي يا قيمش بر عهده مي‌گيرد.
مجنون كسي است كه به علت اختلال قوه ي عقلاني اش، درك صحيح و كاملي از محيط پيرامن خود ندارد و در قانون و فقه ازدواجش منع شده است و اگر در جهت بهبود وضعيت روحي اش ازدواج برايش تزويج شده باشد بايد با تاييد پزشك قانوني و دادگاه اين امر صورت پذيرد.
واژگان اصلي: محجور، مصلحت، ازدواج، بلوغ، ولي قهري و اهليت
مقدمه
الف) بيان وطرح مساله تحقيق
بي شك براي انجام اعمال حقوقي نياز به اهليت مي‌باشد.
اهليت به معناي تمتع كه هر انساني با زنده متولد شدنش به اين جهان، اين اهليت را دارا شده وآن را با خود به همراه مي‌آورد و با وفات هر انساني اين اهليت زايل مي‌شود و از بين مي‌رود، آنچه كه مورد بحث ماست اهليت استيفاء يا اهليت تصرف مي‌باشد.
در علم حقوق به اشخاص فاقد اهليت تصرف، محجور گفته مي‌شود، افرادي كه اين عنوان بر آنها بار مي‌شود بايد تحت سرپرستي و ولايت فردي به عنوان ولي قهري باشند كه اين فرد كسي نيست جز پدر وپدربزرگ پدري.
اين افراد قهراً يا قانوناً وظيفه ي نگهداري، سرپرستي، مواظبت و رتق وفتق امور ونيز اداره ي اموال افراد نام برده و انجام اعمال حقوقي نسبت با آنها را بر عهده داشته واز اين حيث اختيار دارند.
مي دانيم يكي از مراحل بسيار مهم در زندگي هر فرد،مرحله ي ازدواج مي‌باشد به گونه اي كه پيامبر اكرم(ص)فرموده اند: هركس ازدواج كند نصف ايمان خود را كامل كرده است.
اما در مورد افراد محجور كه شامل صغار، مجانين و سفهاء مي‌باشد وضعيت فرق مي‌كند، اين افراد صلاحيت انعقاد عقد ازدواج را ندارند.اين حق به اولياء آنها داده شده است، قانون گذار به تبع از فقه اماميه در ازدواج اين گونه افراد اذن ولي قهري را شرط دانسته است، به ويژه در ازدواج صغير وصغيره حتماً شرط شده است كه بايد اين ازدواج به مصلحت طفل باشد، ما در اين تحقيق بر آنيم كه ابتدا مصلحت را تعريف كرده، انواع آن را بيان نماييم وجايگاه آن را در حقوق اسلام، فقه اماميه و قانون مدني ايران شرح دهيم.
ب) سوال هاي اساسي تحقيق
۱- اهليت در ازدواج به چه معنا است؟
۲- آيا ازدواج كودكان، مجانين و افراد غير رشيد به مصلحت است يا خير؟
ج) فرضيه‌هاي تحقيق
۱- اولياء محجورين عهده دار امور ايشان هستندآيا ممكن است كسان ديگري نيز اين امر را عهده دار شوند؟
۲- در ازدواج محجورين سعي بر مصلحت انديشي شده.آيا ممكن است در اين گونه ازدواج ها مضراتي نيز موجود باشد؟
د) اهداف تحقيق
۱- تبيين دقيق و حقوقي دايره ي اهليت در ازدواج.
۲- با توجه لزوم رعايت مصلحت، در ازدواج محجورين بايد در زمينه ي اثبات مصلحت سخت- گيري بيشتر صورت گرفته و به اين مسئله به صورت تخصصي رسيدگي شود.
ه) ساماندهي تحقيق
اين پايان نامه ، درسه فصل مورد نگارش قرار گرفته است، در فصل اول ومبحث اول درضمن دو گفتار به مضاميني چون مفاهيم واژه‌ها واصطلاحات پرداخته و وسعي خواهد شد كه موارد استعمال و مصاديق آن را بيان كنم.درمبحث دوم تعريف عقد نكاح در حقوق اسلام وقانون مدني ايران و در مبحث سوم اين فصل پيشينه و اهميت عقد نكاح درطي سه گفتار مورد بررسي قرار مي‌گيرد.
فصل دوم باعنوان ازدواج صغار و نقش مصلحت طفل در آن در خلال يك مبحث با عنوان ازدواج صغار وسه گفتاركه: ۱- مستندات ازدواج صغار در فقه ۲- نقش بلوغ در ازدواج ۳- نقش پدر و جد پدري در ازدواج صغار و جايگاه آن در آيات و روايات پي گيري خواهد شد.
وفصل سوم اين نوشتار به، مصل
حت در ازدواج غير رشيد ومجنون ، در دو مبحث اختصاص داده خواهد شد. كه مبحث اول ضمن چهارگفتار به اين موضوعات پرداخته مي‌شود: ۱- ازدواج غيررشيد ۲- مفهوم و مصداق غيررشيد ۳- رابطه مصلحت و ازدواج غيررشيد ، پرداخته مي‌شود.
ومبحث دوم اين فصل تحت عنوان ازدواج مجنون ، درچهار گفتار مورد بحث قرار مي‌گيرد كه آنها عبارتند از: ۱- مجنون كيست؟ ۲- ازدواج مجنون در فقه اماميه و فقه عامه ۳- ازدواج مجنون در قانون مدني ۴- رابطه ي مصلحت و ازدواج مجنون ، مورد بررسي قرار خواهد گرفت.
و) سابقه تحقيق
تا كنون رساله يا پايان نامه مدوني به اين شكل يافت نشد .اما كتاب و پايان نامه هايي باعنوان‌هاي ذيل رويت شده:
۱-بررسي تطبيقي مراسم ازدواج در اسلام، يهود، مسيحيت و زر تشت، ركسانا اكونمي، دانشگاه آزاد تهران مركزي، رشته الهيات فلسفه و معرف اسلامي، بهمن ۱۳۷۹.
۲- بررسي مباني حجر و قيمومت از ديدگاه فقه اماميه وحقوق موضوعه ايران، روح اله واقع دشتي، دانشگاه آزاد واحد لاهيجان، گروه فقه و مباني حقوق اسلامي، ۱۳۸۹.
و پيرامون حقوق خانواده، كتابهايي نوشته شده است ، مانند
۳-كتاب بررسي فقهي حقوق خانواده، سيد مصطفي محقق داماد
۴- كتاب اشخاص و محجورين در حقوق مدني دكتر صفايي .
ي) مشكلات تحقيق
چون بيشتر كار تحقيقاتي من بصورت مراجعه به كتابخانه و روش فيش برداري صورت گرفته است ، رفت وآمد و جستجو و دريافت برخي از كتب برايم قدري سخت بود و مشكل ديگري كه هنگام جمع آوري اين پايان نامه مواجه شدم اين بود كه اكثر كتب اصيل فقهي مذاهب به زبان عربي يافت مي‌شد و بدليل عدم تسلط كامل بنده در شروع كار به زبان عربي و اين موضوع باعث مي‌شد كه درحين انجام، قدري سرعت كارم پايين رفته وانرژي و وقت بيشتري صرف شود.
فصل اول:
واژه‌شناسي، تعريف پيشينه و
