بررسي مسئوليت تضامني و موارد آن در حقوق ايران
استاد راهنما:
جناب آقاي دكتر حميد ابهري
استاد مشاور:
جناب آقاي دكتر سعيد حسني
تكه هايي از متن به عنوان نمونه :
فهرست
عنوان صفحه
مقدمه ۱
فصل اول : كليات . ۴
مبحث اول : مفهوم تضامن و اقسام آن ۵
گفتار نخست : مفهوم تضامن. ۵
بند اول : تضامن طلبكاران ۵
بند دوم: تضامن بدهكاران . ۶
گفتار دوم : اقسام تضامن . ۷
بند اول : تضامن مثبت و منفي ۷
الف) تضامن مثبت يا تضامن طلب. ۷
ب) تضامن منفي يا تضامن سلبي . ۸
بند دوم : تضامن كامل و ناقص ۹
بند سوم : تضامن عرضي و طولي . ۱۰
مبحث دوم: منابع مسئوليت تضامني ۱۱
گفتار نخست: تضامن قراردادي ۱۱
گفتار دوم : تضامن قانوني ۱۵
مبحث سوم : آثار تضامن ۱۷
گفتار اول : آثار وحدت دين . ۱۷
بند اول : امكان مراجعه طلبكار به هر يك از مسئولان براي دريافت تمام دين ۱۷
بند دوم : برائت ذمه تمام بدهكاران در صورت وفاي به عهد از سوي يكي از متضامنان ۱۹
بند سوم : حق استناد به ايرادات مشترك توسط هر بدهكار متضامن ۲۰
گفتار دوم : آثار تعدد روابط . ۲۰
بند اول: گذاشتن شرط در رابطه بدهكار با طلبكار . ۲۰
بند دوم : تهاتر . ۲۰
بند سوم : تبديل تعهد ۲۲
بند چهارم : مالكيت مافي الذمه . ۲۳
گفتار سوم: آثار نمايندگي متقابل ۲۳
بند اول: مرور زمان ۲۴
بند دوم: درخواست تجديدنظر ۲۴
فصل دوم : مسئوليت تضامني در حقوق مدني . ۲۵
مبحث اول : مسئوليت تضامني در عقد ضمان ۲۶
گفتار اول : مفهوم ضمان ۲۶
گفتار دوم : ضمان و تضامن ۲۷
بند اول : وجوه اشتراك . ۲۸
بند دوم : وجوه اختلاف ۲۸
گفتار سوم : ماهيت عقد ضمان ۲۹
گفتار چهارم : ضمان وثيقه اي و تضامني ۳۰
بند اول : ضمان وثيقه اي. ۳۱
الف) بقاء ذمّه مضمون عنه ۳۱
ب) ابراء مضمون عنه ۳۱
پ )بقاء وثائق دين ۳۱
ت) امكان اقاله ضمان ۳۲
ث) عدم امكان ضمان مضمون عنه از ضامن . ۳۲
بند دوم : ضمان تضامني ۳۳
الف) اثر ضمان تضامني. ۳۳
ب) اثر ضمان يك نفر به نفع چند نفر ۳۴
پ) ضمان دو ضامن از يكديگر ۳۴
مبحث دوم : مسئوليت تضامني در غصب ۳۴
گفتار اول : مفهوم غصب و اركان تشكيل دهنده آن ۳۵
گفتار دوم : مبناي تضامن در غصب ۳۶
گفتار سوم : مسئوليت ايادي متعاقبه در مورد غصب ۳۷
بند اول : ضمان غاصبين نسبت به عين در رابطه مالك با غاصبين ۳۹
الف) ابراء مالك و رجوع از حق نسبت به عين مال. ۳۹
ب) انتقال حقوق مالك به يكي از غاصبان. ۴۱
پ) تهاتر بين مالك و يكي از غاصبان در مورد عين . ۴۲
بند دوم : ضمان غاصبين نسبت به منافع در رابطه مالك با غاصبين ۴۲
الف) ابراء مالك نسبت به منفعت ۴۳
ب) انتقال حقوق مالك نسبت به منفعت به يكي از غاصبان ۴۴
پ) تهاتر بين مالك و غاصبان در مورد منافع ۴۴
گفتار چهارم : رابطه غاصبان با يكديگر . ۴۴
بند اول : ترتيب رجوع غاصبان به يكديگر نسبت به عين مال ۴۵
بند دوم : ترتيب رجوع غاصبان به يكديگر در صورت غرور ۴۶
بند سوم : توزيع مسئوليت در مورد ضمان منافع ۴۷
مبحث سوم : مسئوليت تضامني در ساير قوانين. ۴۷
گفتار اول : مسئوليت تضامني كارگران متعدد. ۴۸
بند اول : مبناي حقوقي مسئوليت كارفرما در برابر ثالث زيان ديده ۴۸
بند دوم: شرايط تحقق مسئوليت كارفرما ۴۹
الف) خسارت از طرف كاركنان اداري يا كارگران وارد آمده باشد ۴۹
ب) زيان وارده به هنگام كار يا به مناسبت انجام آن باشد ۴۹
بند سوم : امكان رجوع زيان ديده و كارفرما به كارگر يا كارمند مسئول ۵۰
گفتار دوم : مسئوليت تضامني چند قيم . ۵۲
گفتار سوم: مسئوليت تضامني مالكين جديد بيمه. .۵۳
گفتار چهارم: مسئوليت تضامني در قانون ثبت. ۵۳
فصل سوم: مسئوليت تضامني در حقوق تجارت . ۵۶
مبحث اول: ضمان در حقوق تجارت . ۵۷
گفتار اول: تضامن طولي و عرضي . ۵۷
گفتار دوم: موارد بري شدن ضامن از مسئوليت ۵۸
بند اول : وفاي به عهد . ۵۸
بند دوم : اقاله . ۵۸
بند سوم : ابراء ۵۹
الف)ضمان ناقل ذمه ۵۹
۱)ابراء ازبعض دين ۵۹
۲)ابراء از تمام دين ۵۹
ب)ضمان ضم ذمه به ذمه ۶۰
بند چهارم : تبديل تعهد . ۶۰
بند پنجم : تهاتر. ۶۱
بند ششم : مالكيت ما في الذمه. ۶۱
گفتارسوم : عدم الزام ضامن به تاديه دين با حال شدن قروض مؤجل تاجر ورشكست۶۲
مبحث دوم : مسئوليت تضامني در اسناد تجاري ۶۳
گفتار اول : مسئوليت تضامني در برات ۶۳
بند اول : تكاليف دارنده برات جهت استفاده از مزاياي مسئوليت تضامني . ۶۴
بند دوم : آثار عدم اعمال تكاليف قانوني توسط دارنده ۶۶
الف) رجوع به براتگير ۶۷
ب) رجوع به برات دهنده ۶۷
پ) رجوع به ظهرنويس ها ۶۸
ت) رجوع به ضامن ۶۹
گفتار دوم : مسئوليت تضامني در سفته ۷۰
بند اول : مسئوليت صادركنندگان متعدد سفته. ۷۱
بند دوم : استثناء وارده بر اصل تساوي صادركنندگان متعدد سفته ۷۲
گفتار سوم : ضمانت در اسناد تجاري ۷۳
بند اول : تعهدات اطراف ضمان در مقابل يكديگر ۷۵
الف) تعهد ضامن در مقابل دارنده ۷۵
۱- تضامني بودن مسئوليت ضامن ۷۵
۲- محدوديت مسئوليت ضامن به مسئوليت مضمون عنه ۷۶
ب) تعهد مضمون عنه نسبت به پرداخت وجه. ۷۶
پ) تعهد مضمون عنه در مقابل ضامن ۷۷
ت) تعهد مسولان ديگر برات در مقابل ضامن ۷۸
بند دوم : ضمانت از ضامن ۷۸
گفتار چهارم : مسئوليت تضامني در چك ۷۹
بند اول : مسئوليت تضامني صادر كننده چك و ظهرنويس ها ۸۰
الف) رعايت مهلت در مراجعه به بانك ۸۰
ب) اقامه دعوي ۸۱
بند دوم : شكايت كيفري چك. ۸۱
بند سوم : مسئوليت تضامني نماينده و صاحب حساب در چك ۸۲
بند چهارم : مسئوليت صادركنندگان چك از حساب مشترك ۸۳
مبحث سوم : بررسي مسئوليت تضامني در شركت تضامني. ۸۴
گفتار اول : اسم شركت ۸۵
گفتار دوم : ميزان مسئوليت شركا . ۸۶
مبحث چهارم : بررسي مسئوليت تضامني در شركت با مسئوليت محدود ۸۷
گفتار اول : اسم شركت ۸۸
گفتار دوم : ضمانت اجراي عدم رعايت شرايط تشكيل شركت با مسئوليت محدود ۸۹
بند اول : بطلان شركت . ۸۹
بند دوم : نتايج بطلان شركت . ۹۱
بند سوم : مسئوليت مدني ناشي از بطلان شركت ۹۲
مبحث پنجم : بررسي مسئوليت تضامني در شركت سهامي. ۹۳
گفتار اول : مسئوليت مؤسسان شركت ۹۴
گفتار دوم : بطلان شركت . ۹۵
گفتار سوم : قراردادهاي مديران با شركت ۹۶
گفتار چهارم : شخص حقوقي سهامدار به عنوان مدير شركت ۹۷
گفتار پنجم : مسئوليتهاي مدني مديران و مديرعامل ۹۸
بند اول : مسئوليت عادي. ۹۹
بند دوم : مسئوليت تضامني. ۱۰۰
نتيجه گيري و پيشنهادات. ۱۰۲
منابع ۱۰۵
مقدمه
بيان مسأله
مسئوليت تضامني يعني اينكه براي انجام يك تعهد، حداقل دو نفر مسئوليت داشته باشد، بطوريكه اگر آن تعهد انجام نشود متعهد له اختيار داشته باشد كه از هر يك از آنان به طور مستقل، انجام آن تعهد را به صورت كامل بخواهد. در حقوق ايران، مسئوليت تضامني بيشتر در حقوق تجارت وجود دارد و در خارج از امور تجارت، خلاف اصل است و تنها در صورتي پذيرفته مي شود كه در عقد تصريح شود. به عبارت ديگر، گفته مي شود كه در حقوق تجارت ايران اصل بر مسئوليت تضامني است ولي در حقوق مدني ايران مسئوليت تضامني، جنبه استثنايي دارد.
از جمله موارد مسئوليت تضامني مورد مذكور ماده ۲۴۹ ق. ت مي باشد كه در آن صادر كننده و محال عليه و ظهر نويس ها در مقابل دارنده برات مسئوليت تضامني داشته و همچنين ضامني كه ضمانت هر يك از آنان را نموده با كسي مسئوليت تضامني دارد كه از او ضمانت نموده است. ضمانت در حقوق تجارت، سبب ضم ذمه به ذمه است برخلاف حقوق مدني كه قائل بر نقل ذمه به ذمه مي باشند يعني با عقد ضمان دين از ذمه مضمون عنه به ذمه ضامن منتقل مي شود و در نتيجه در حقوق تجارت در صورت ابراء ضامن، از ناحيه دارنده، ذمه مضمون عنه مشغول باقي مي ماند برخلاف حقوق مدني كه ذمه هر دو بري مي شود. از موارد ديگر مسئوليت تضامني ماده ۱۹ ق. ص . چك مي باشد كه بيان داشته در صورتي كه چك به وكالت يا نمايندگي از طرف صاحب حساب صادر شده باشد صادر كننده و صاحب حساب متضامناً مسئول پرداخت چك هستند و به علت وجود تضامن، اجرائيه عليه هر دو نفر صادر مي شود. از موارد ديگر مسئوليت تضامني مسئوليت شركاي شركتهاي تضامني مي باشد كه حداقل از دو نفر تشكيل شده و مسئوليت شريك علاوه بر اينكه شخصي است، تضامني نيز هست و در صورت انحلال شركت، هر يك از شركا مسئول پرداخت تمام ديون شركت است. در اين تحقيق سعي بر آن شده كه مفهوم و آثار مسئوليت تضامني و مصاديق آن در حقوق ايران بررسي شود.
سؤالات اصلي تحقيق:
۱- قاعده كلي مسئوليت در حقوق تجارت چيست؟
۲- آيا در حقوق مدني ايران مي توان مسئوليت تضامني را به عنوان يك قاعده پذيرفت؟
۳- آياظهرنويس مي تواند مسئوليت تضامني خود را در مقابل دارنده يا دارندگان جديد با قيد عبارت( بدون تضمين) محدود كند؟
۴- در شركتهاي تضامني هرگاه بر اثر انتقال سهم الشركه يكي از شركاء، شخص ديگر وارد شركت شود مسئوليت او چگونه است؟
فرضيه هاي تحقيق :
۱- در حقوق تجارت ايران، قاعده كلي مسئوليت، مسئوليت تضامني است
۲- از استقراء در مواد مختلف قانوني، مي توان در حقوق مدني ايران نيز براي حمايت از طلبكار، مسئوليت تضامني را پذيرفت
۳- ظهرنويس طبق اصل كلي ماده ۲۴۹ ق. ت نمي تواند با قيد شرط خلاف، مسئوليت خود را محدود نمايد.
۴- هرگاه بر اثر انتقال سهم الشركه يكي از شركاء شخص ديگر وارد شركت شود، متضامناً با ساير شركا مسئول قروضي هم خواهد بود كه شركت، قبل از ورود او داشته است.
اهداف تحقيق :
هدف از ارائه اين تحقيق، پرداختن به مسئوليت تضامني و بررسي آثار آن و موارد كاربرد آن مي باشد و با جمع آوري مطالب، متوجه مي شويم كه در حقوق مدني ايران مسئوليت تضامني يك نوع مسئوليت خلاف اصل و احتياج به صراحت در عقد و قانون داشته و بيشتر در حقوق تجارت و جهت حمايت هر چه بيشتر از متعهد له و طلب او مي باشد ليكن در حقوق مدني نيز براي حمايت از طلبكار مي توان قائل بر مسئوليت تضامني شد.
پيشينه تحقيق:
در مورد مسئوليت تضامني و موارد آن در حقوق ايران ،كتاب يا تحقيق مستقلي انجام نشده است اما بسياري از حقوقدانان به صورت مختصر و گذرا هر كدام راجع به قسمتي از موضوع بحث نموده اند از جمله مي توان به موارد زير اشاره كرد:
۱- اسكيني، ربيعا، حقوق تجارت، ج۳، ص ۱۴۰: «دارنده برات، طبق ماده ۲۴۹ ق.ت در صورت پرداخت نشدن برات در سر وعده مي تواند پس از اعتراض عدم تأديه عليه هر يك از مسئولان برات اقامه دعوي نمايد. و همين حق را هر يك از ظهرنويس ها نسبت به ما قبل خود دارد. اين قواعد، جز اجراي قواعد كلي مسئوليت تضامني نيست»
۲- جعفري لنگرودي، محمد جعفر، ضمان عقدي در حقوق مدني، ص ۲۵۰ « مقصود از ضمان تضامني آن است كه به موجب عقد ضمان، بستانكار بتواند طلب خود را چه از مديون اصلي و چه از ضامن مطالبه كند.»
۳- كاتوزيان، ناصر، نظريه عمومي تعهدات، ص۱۴۰« مسئوليت تضامني وسيله تأمين وصول طلب و وثيقه شخصي به سود طلبكار است، تضامن به مقدار بدهي بدهكاران، چيزي نه مي افزايد و نه كم
