گرايش علوم وصنايع غذايي، تكنولوژي مواد غذايي

عنوان

مطالعه ميزان آفلاتوكسين M₁ شير گاو و گاوميش در شهرستان شوش

استاد راهنما

جناب آقاي دكتر ابوالفضل كامكار(دانشياردانشكده دامپزشكي دانشگاه تهران)

استاد مشاور

جناب آقاي دكتر عبدالرضا محمدي نافچي(استاديار دانشگاه آزاد اسلامي واحد دامغان)

تكه هايي از متن به عنوان نمونه :
چكيده
هدف از اين مطالعه بررسي آفلاتوكسين M₁ در ۱۲۰ نمونه شير خام (۶۰ نمونه شير خام گاو،۶۰ نمونه شير خام گاوميش) بود كه به صورت تصادفي در شهر شوش (جنوب غربي ايران) جمع آوري شد. روش الايزا، روش مورد استفاده براي تعيين وجود و ميزان غلظت آفلاتوكسين M₁ در نمونه ها بود. ۴۴ نمونه (۸۹/۶۸%) از نمونه هاي شيرخام گاو(ng/L 54/419-64/3 :range;ng/L 49/55 :mean)و ۴۶ نمونه (۸۹/۷۸%) از نمونه هاي شير خام گاوميش (ng/L 73/422-73/12 :range;ng/L 2/116 :mean) به آفلاتوكسين M₁ آلوده بودند. غلظت آفلاتوكسين M₁ در تمام نمونه ها پايين تر از استاندارد ملي ايران و استاندارد FDA (ng/L500) بود. براساس استاندارد اتحاديه اروپا و كميسيون غذايي كدكس (ng/L50) 18نمونه (۷۸/۲۷%) شير خام گاو و ۳۲ نمونه (۲۲/۵۲%) شير خام گاوميش بالاتر از حد استاندارد بود.نتايج نشان داد كه آلودگي نمونه هاي شير خام ، مشكل بسيار جدي براي سلامت عموم بخصوص كودكان و افراد مسن بوده و با توجه به نقش بالاي شير در تغذيه جوامع بشري ، اين موضوع از اهميت ويژه اي برخوردار است.
واژگان كليدي: آفلاتوكسين M₁ ، شير خام گاو ، شير خام گاوميش ، شوش
فصل اول
مقدمه
شير و فرآورده هاي آن از زمان هاي گذشته از منابع مهم جهت تغذيه بشر بوده است و هم اكنون نيز در تمامي جوامع و اقشار، بخش مهمي از غذاي روزانه انسان را تشكيل مي دهد. شير و فرآورده هاي آن به علت دارا بودن تركيبات مختلف غذايي، محيطي مناسب و مطلوب جهت رشد و تكثير ميكروارگانيسم ها[۱] مي باشند . در صورت عدم رعايت اصول بهداشتي در طول توليد ، فرآوري ، بسته بندي و حمل و نقل ، مصرف شير و فرآورده هاي آن مي تواند براي سلامتي انسان و بهداشت جامعه خطر آفرين باشد . قارچ ها (كپك ها و مخمرها ) از جمله ميكروارگانيسم هايي مي باشند كه مي توانند در شير و فرآورده هاي آن رشد كرده و توليد توكسين[۲] نمايد .
قارچ ها به دو صورت مستقيم و غيرمستقيم باعث آلودگي شير و فرآورده هاي آن مي شوند . اين گروه از ارگانيسم ها[۳] قادر هستند در طول مدّت رشد خود بر روي مواد غذايي ، علاوه بر كاهش ارزش غذايي ، متابوليت هاي ثانويه اي[۴] به نام مايكوتوكسين[۵] توليد كنند . مايكوتوكسين ها داراي اثرات سمّي[۶] ، سرطان زايي[۷]، ناقص الخلقه زايي[۸] ، كاهش رشد و اثرات جهش زايي[۹] بر روي موجودات زنده مي باشند. وجود قارچ ها و متابوليت هاي آنها بصورت باقيمانده در شير و فرآورده هاي آن مي تواند براي انسان خطرساز باشد . از اين رو ، بررسي آلودگي هاي قارچي شير و فرآورده هاي آن موضوعي است كه بايد بطور جدّي مورد توجه قرار گيرد . قارچ ها مي توانند مواد قندي ، پروتئيني ، چربي ها ، اسيد هاي آلي و غيره را مورد مصرف قرار دهند و بدين ترتيب با ايجاد تغيير در اجزاء متشكله ماده غذايي ، باعث فساد آن مي شوند . همچنين با ايجاد سموم باعث مسموميت خفيف يا شديد در مصرف كنندگان ماده غذايي آلوده مانند شير و فرآورده هاي آن مي شوند و در دراز مدت خواص سرطانزايي و جهش زايي خود را در انسان بروزمي دهند . خطرناك ترين سمّ قارچي شناخته شده آفلاتوكسين B₁ است . اگر جيره غذايي دام هاي شيري به اين سمّ آلوده گردد و توسط حيوان مصرف شود در بدن حيوان در اثر يك سري فعل و انفعالات شيميايي تغيير پيدا كرده و بصورت آفلاتوكسين M₁ وارد شير مي شود و اگر شير آلوده به آفلاتوكسين M₁ توسط انسان مصرف شود اثراتي شبيه آفلاتوكسين B₁ايجاد خواهد كرد.
از آنجائيكه در حال حاضر جلوگيري از آلودگي شير و فرآورده هاي آن به سموم قارچي به طور كامل امكان پذير نمي باشد ، لذا اكثر كشورها براي بعضي سموم در خوراك انسان و حيوان حدود استانداردي را قائل شده اند و در مورد آفلاتوكسين ها اين استاندارد ها به مراتب بيشتر از ساير سموم قارچي اعمال مي گردد.
در مجموع با توجه به شرايط نامناسب تغذيه اي در دامداري هاي كشور ما ، چه از زمان كاشت و برداشت محصول تا حتي نگهداري نامناسب آن در خود دامداري ها ، و نيز با توجه به توليد بالاي شير و فرآورده هاي آن در كشورمان كه از لحاظ آمار و ارقام اقتصادي بسيار با ارزش مي باشد ، لذا اهميت موضوع شناسايي و نحوه برخورد با فرآورده هاي آلوده ضروري بنظر مي رسد . اميد است كه در ايران مسئولان ذيربط تمهيدات وسيعي را در اين مورد به كار گيرند .
در اين تحقيق تعدادي نمونه شير خام گاو و گاوميش در شهرستان شوش استان خوزستان را مورد بررسي قرار داده و ميزان آلودگي آن ها به آفلاتوكسين M₁ با روش اليزا سنجيده خواهد شد.
بنابراين اهداف كلي اين طرح شامل:
۱- تعيين وضعيت آلودگي شيرخام گاو و گاوميش موجود در شهرستان شوش به آفلاتوكسين M₁
2- مقايسه مقدار آلودگي شيرهاي آلوده با استانداردهاي موجود
۳- مقايسه ميزان آفلاتوكسين M₁ بين شير خام گاو و گاوميش در فصل ها و ماه هاي مختلف
فصل دوم
مروري بر تحقيقات انجام شده
۲-۱- كلياتي بر مايكوتوكسين ها
واژه مايكوتوكسين كه داراي ريشه يوناني مي باشد از دو كلمه Myhez به معني قارچ و Toeikonبه معناي تير سمي تشكيل شده است . انواع مواد غذايي مورد مصرف انسان و حيوانات و محصولات مختلف كشاورزي در زمان هاي مختلف كاشت ، داشت و برداشت و حتي در زمان انبار شدن در معرض آلودگي به مايكوتوكسين ها مي باشند . اين متابوليت هاي ثانويه كه توسط قارچ هاي مولد در شرايط محيطي مختلف بر روي مواد غذايي ايجاد مي گردند با توجه به اثرات بيولوژيكي[۱۰] و توكسيكولوژيك[۱۱] نامطلوب خود از قبيل مسموميت حاد ، سرطان زايي ، جهش زايي ، ناقص الخلقه زايي ، استروژنيكي[۱۲] و غيره جزء مسموم كننده هاي واقعي به حساب مي آيند. مجموع علايم مسموميت كه در اثر مصرف مايكوتوكسين ها بوسيله موجودات زنده بالاخص انسان در آنها مشاهده مي گردد اصطلاحاً به عنوان مايكوتوكسيكوز[۱۳] شناختهمي شود (وان اگموند[۱۴]،۱۹۸۹).
شناخت مايكوتوكسيكوز سابقه طولاني دارد و احتمالاً اولين مسموميت قارچي شناخته شده ارگوتيسم[۱۵]مي باشد كه در سال ۱۸۵۳ رخ داده است . اين بيماري سبب نكروز[۱۶] و گانگرن[۱۷] در اندام ها مي شود كه در قرون وسطي در اروپا از آن به عنوان آتش مقدس[۱۸] نام مي برند . مسئول ايجاد بيماري مصرف غلات آلوده به قارچ كلاويسپس پورپورا[۱۹] بوسيله حيوانات مبتلا بود (مورگان و همكاران[۲۰] ،۱۹۹۰).
مسموميت قارچي ديگري بنام [۲۱]ATA در سال ۱۹۵۳ اتفاق افتاد كه بطور جدي جمعيت انساني را مورد آسيب قرار داد . اين بيماري در انسان به اشكال مختلف ديده مي شود كه از آن جمله مي توان به لكوپني[۲۲] ، زخم هاي نكروتيك محوطه دهاني ، سپتي سمي ، اسهال خوني و غيره اشاره كرد . اين بيماري با دريافت حبوبات و غلات كپك زده زمستاني در برخي از نواحي روسيه در جنگ جهاني دوم اتفاق افتاد . قارچ مسئول ايجاد اين بيماري از گونه هاي فوزاريوم[۲۳] و كلادوسپوريوم[۲۴] بود (وان اگموند ، ۱۹۸۹).
در سال ۱۹۵۶ در ژاپن نيز كينوزيتا و شيكاتا[۲۵] اعلام نمودند كه مصرف برنج زرد باعث ايجاد علائمي نظير استفراغ ، تشنج و فلجي بالا رونده در انسان مي شود كه مي تواند ظرف مدت ۳ روز منجر به مرگ شود . قارچ مولد سم در برنج زرد از جنس پني سيليوم[۲۶] بود (كيوراتا و همكاران[۲۷] ،۱۹۶۸).
تا سال ۱۹۶۰ عليرغم بيماري هاي گزارش شده اهميت زيادي به مايكوتوكسيكوزيس داده نشد و تنها آنرا بعنوان بيماري ناشي از اهمال[۲۸] مي دانستند . اما زمانيكه بيماري همه گيري در بوقلمون هاي انگلستان رخ داد اين تفكر تغيير پيدا كرد . اين بيماري كه درمدت چند ماه سبب تلفات ۰۰۰/۱۰۰ قطعه از بوقلمون ها گرديد از آنجا كه ناشناخته بود بيماري X ناميده شد (سرگينت[۲۹] ،۱۹۷۱).
ضررهاي اقتصادي سبب گرديد تا كوشش بسياري در جهت بررسي علت بيماري صورت گيرد . طي تحقيقات بعمل آمده مشخص گرديد كه عامل سمي بوجود آورنده بيماري توسط دو قارچ آسپرژيلوس فلاووس[۳۰] و آسپرژيلوس پارازيتيكوس[۳۱] توليد شده است كه نام آنرا آفلاتوكسين[۳۲] نهادند . كلمه آفلاتوكسين مشتق شده از ابتداي كلمات آسپرژيلوس و فلاووس و سپس توكسين به معناي سم است(مونتانيوهمكاران[۳۳]،۱۹۹۸). قارچ هاي مولد آفلاتوكسين به ميزان زياد در هوا ، خاك و محيط اطراف ما وجود دارند . هرگاه شرايط نگهداري اغذيه مناسب نباشد ، وجود رطوبت بالا و گرماي مناسب ، رشد و تكثير سريع قارچ ها را سبب مي شود . آسپرژيلوس فلاووس و آسپرژيلوس پارازيتيكوس از مهمترين قارچ هاي آلوده كنند مواد غذايي هستند كه در بروز مسموميت ها نقش انكار ناپذيري دارند . اين قارچ ها نقش مهمي در فساد گندم ، ذرت ، جو ، سويا ، آرد ، سبوس ، نان و ساير مواد غذايي دارند (ميراراني و همكاران[۳۴]،۱۹۹۷). در ميان مايكوتوكسين ها ، آفلاتوكسين هايي كه توسط كپك آسپرژيلوس مخصوصاً انواع آسپرژيلوس فلاووس و آسپرژيلوس پارازيتيكوس توليد مي شوند ، بخاطر سميت زياد براي انسان و مهره داران اهميت زيادي دارند(يونوسان[۳۵]،۲۰۰۶ ؛زيندين و همكاران[۳۶]،۲۰۰۷). چهار نوع اصلي آفلاتوكسين به نام هاي B₁ ، B₂ ، G₁و G₂ وجود دارند . بخش قابل ملاحظه اي از آفلاتوكسين هاي بلع شده ظرف ۴۸ ساعت در شير ديدهمي شوند و بخشي نيز در كليه ، كبد و عضلات تجمع مي يابند (ايلي[۳۷] ،۱۹۹۶؛سايتانو[۳۸] ،۱۹۹۷).
آفلاتوكسين ها در مجاورت اشعه ماوراءبنفش (UV) داراي فلوئورسانس مي باشند(ركني ،۱۳۸۱). تحقيقات بعدي در مورد سم مذكور توسط روش كروماتوگرافي روي لايه نازك ( TLC )[39] انجام پذيرفت . با بهره گرفتن از اين روش مواد جدا شده از رشد كپك آسپرژيلوس فلاووس بصورت چهار نقطه مجزا با درخشش آبي ( انواع B₁ و B₂ ) و سبز (انواع G₁ و G₂ ) مشخص گرديد .بنابراين نام اين تركيبات را آفلاتوكسين نهادند كه شامل آفلاتوكسين هاي B₁ ، B₂ ، G₁و G₂بود (مونتاني و همكاران ،۱۹۹۸).
گروه B در مجاورت نور اشعه ماوراءبنفش به رنگ آبي در مي آيند و آفلاتوكسين هاي گروه G با رنگ طرد مايل به سبز (زنگاري)مشخص مي شوند . آفلاتوكسين ها باعث آلودگي بسياري از مواد غذايي از جمله شير و فرآورده هاي آن مي گردند . علاوه بر آفلاتوكسين ها ، مايكوتوكسين هاي ديگري نيز طي بيست سال اخير كشف شده اند (حدود ۳۰۰ نوع ) كه جنس هاي مختلف قارچي مانند پني سيليوم[۴۰] ، آسپرژيلوس و فوزاريوم[۴۱] در توليد آنها نقش دارند . در اين رابطه مي توان به سمومي نظير ايسلنديسين[۴۲] ، پاتولين[۴۳] ، سيتروويريدين[۴۴] و زيرالنون[۴۵] اشاره كرد . كليه سموم فوق مي توانند كم يا بيش ايجاد مسموميت هاي كبدي و يا در درازمدت ايجاد تومورهاي كبدي بنمايند (ركني ، ۱۳۸۱).
مطالعات مختلف نشان داده اند كه شير گاوهايي كه بادام زميني آلوده به آفلاتوكسين هاي B₁ و B₂ مصرف كرده اند حاوي مواد فلوئورسانسي به نام آفلاتوكسين هاي M₁ و M₂ مي باشد . آفلاتوكسين هاي M₁ و M₂ كه از نظر ساختماني به آفلاتوكسين هاي B₁ و B₂ بسيار شباهت دارند ، در اثر هيدروكسيلاسيون[۴۶] آفلاتوكسين هاي B₁ و B₂ در بدن حيوان ايجاد و از راه شير ، ادرار و مدفوع دفع مي شوند (كان كان[۴۷] ،۱۹۸۸).
آفلاتوكسين M₁ موجود در شير در حقيقت متابوليت سرطانزاي آفلاتوكسين B₁ مي باشد و از شير گاوهايي كه با غذاهاي آلوده به آفلاتوكسين B₁تغذيه شده اند قابل جداسازي است. آفلاتوكسين M₁نسبت به حرارت پاستوريزاسيون مقاوم بوده و بدون تغيير وارد فرآورده هاي شير مي گردد و مصرف آن در انسان با بروز سرطان كبدي و افزايش خطر ابتلا به آن همراه است(كان كان ،۱۹۸۸ ؛ هژير و همكاران[۴۸]،۲۰۰۹ ؛ نماتي و همكاران[۴۹]،۲۰۱۰ ؛ سايتانو ،۱۹۹۷). بنابراين آلودگي انسان با آفلاتوكسين M₁ موجود در شير و محصولات لبني بسيار خطرناك است . آفلاتوكسين را مي توان يكي از سموم قوي در ايجاد سرطان دانست (ركني،۱۳۸۱؛كان كان ،۱۹۸۸ ؛هژير و همكاران[۵۰]،۲۰۰۹ ؛ نماتي و همكاران[۵۱]،۲۰۱۰). سميت انواع آفلاتوكسين متفاوت بوده و نوع B₁ آن سمي تر از سايرين است و مواد غذايي انسان و خوراك دام در صورت آلودگي مخاطراتي را براي مصرف كنندگان در برخواهند داشت (ركني ، ۱۳۸۱).
۲-۲-انواع قارچ هاي مولد آفلاتوكسين
آفلاتوكسين ها احتمالاً توسط سه گونه آسپرژيلوس فلاووس ، پارازيتيكوس و به مقدار كمتر آسپرژيلوس نوميوس[۵۲] توليد مي شوند ، كه اينها گياهان و فرآورده هاي گياهي را آلوده مي كنند(فائو[۵۳]

تكه هايي از متن به عنوان نمونه :
چكيده
مرزه به عنوان يكي از گياهان دارويي مهم ايران به خانواده نعنا تعلق دارد كه حدود ۲۸۴ گونه از آن در دنيا شناسايي شده است. ايران نيز به عنوان يكي از مهمترين مخازن ژرم پلاسم مرزه در دنيا حدود ۱۵ گونه اين گياه را در خود جاي داده است. با توجه به خواص دارويي متعدد و بسيار مفيد مرزه، اين گياه مورد توجه بسياري از مطالعات قرار گرفته است.در اين بررسي ده جمعيت مختلف مرزه از سه گونه مختلف با نام هاي khuzistanica Satureja , Satureja rechingeri وSatureja spicigera به ترتيب مربوط به مناطق مختلف استان هاي لرستان،ايلام و استان گيلان از نظر تنوع ژنتيكي مورد مطالعه قرار گرفتند. پس از مراحل اوليه جهت استخراج DNA با بهره گرفتن از ۱۰ تركيب پرايمري مختلف بر اساس نشانگر ملكولي ISSR تنوع ژنتيكي موجود در ميان اين جمعيت ها بررسي گرديد و با توجه به قابليت پرايمرها در نشان دادن پلي مورفيسمي در نهايت از سه پرايمر جهت بررسي تنوع ژنتيكي استفاده شد. نتايج حاصل بر اساس نرم افزارهاي GenAlex و PopGen مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. در كل تعداد ۱۹ نوار تكثير شد.كه تمام نوارها چند شكل بودند. بنابراين در صد چند شكلي توسط تمام آغازگرها ۱۰۰%بود. ماكزيمم باند هاي توليد شده در گونه Satureja spicigera بطور متوسط۱۰ باند براي همه پرايمر ها بود.بر اساس شاخصPIC درصدتفكيك پلي مورفيسم پراپمرUBC820 نسبت به ساير پرايمرها بيشتر بود كه نشان دهنده بالاتر بودن قدرت تفكيك بيشتر اين پرايمر نسبت به ساير پرايمرها مي باشد.نتايج بررسي ها نشان مي دهد كه۷۲% از تنوع كل، مربوط به تنوع درون جمعيت ها و ۲۸% مربوط به تنوع بين جمعيت ها مي باشد كه درصد بالايي از تنوع كل، مربوط به تنوع درون جمعيت ها است.بيشترين فاصله ژنتيكي مربوط به جمعيت هاي ۶ و ۱۰ مي باشد كه اين دو جمعيت بترتيب از گونه هاي Satureja rechingeri و Satureja spicigera مي باشند و اين امر بيانگر وجود تنوع در بين گونه ها علاوه بر تنوع بالاي درون جمعيتي مي باشد. بنابراين مي توان اين جمعيت ها را در صورت منطبق بودن صفات مورد اصلاح به عنوان والد در برنامه هاي دورگ گيري براي اصلاح گونه هاي جنس مرزه و بدست آوردن حداكثر هتروزيس در جهت سازگاري با شرايط كشور استفاده نمود. در تجزيه خوشه اي ،با برش دندروگرام در فاصله ژنتيكي ۰۴/۳ ،گونه ها در چهار گروه مجزا دسته بندي شدند و در گونه S. spicigera دو جمعيت از هم مجزا شدند .به منظور تعيين روابط ژنتيكي بين جمعيت ها و نيز مشاهده فواصل بين جمعيت ها تجزيه به مولفه هاي هماهنگ اصلي به عنوان روشي مكمل براي تجزيه خوشه اي انجام گرفت. نتايج نشان داد كه سه مولفه اصلي اول مجموعاً ۴۰/۹۵ درصد از تغييرات داده ها را توجيه كردند كه نمايش دو بعدي جمعيت ها بر اساس دو مولفه اصلي اول گروه بندي حاصل از تجزيه خوشه اي را تائيد نمود
كلمات كليدي: مرزه، تنوع ژنتيكي، ISSR ، Satureja
مقدمه
جنس مرزه (Satureja L.) يكي از جنس هاي خانواده نعنا (Lamiaceae) متعلق به زير خانواده نپتوئيده[۱] وقبيله منتئا[۲]مي باشد از نظر فيلوژنتيكي به جنس هايGonstscharovia وCalamintha ،Acinos ، Clinopodium وMicromeria نزديك ميباشد. به عقيده پليني نام Satureja از كلمه لاتين Saturate به معني اشباع شدن گرفته شده واين بدليل استفاده از اين گياهان در غذا مي باشد (جم زاد، ۱۳۸۸).
جنس مرزه بر اساس گزارش IPNI[3]داراي حدود ۲۸۴ گونه است.درفلوراروپا ( Hywood & Richatdson, 1972 ) مرزه داراي پنج جنس و ۳۰ گونه است. در جديدترين بررسي انجام شده با بهره گرفتن از روش هاي مولكولي ، تعداد محدودتري براي اين جنس تعيين شده و كليه گونه هاي متعلق به آمريكا از جنس Satureja جدا و در جنس هاي Calaminatha و Clinopodium قرار داده شده اند ( ۲۰۰۵ et al , Brauchler ). ايران يكي از مهمترين مخازن ژرم پلاسم مرزه در دنياست. اين جنس در ايران داراي ۱۴ گونه است كه ۸ گونه آن انحصاري ايران مي باشند (Rechinger ,1982 and Jamzad ,1996)، در حاليكه جم زاد (۱۳۸۸ ) تعداد گونه هاي اين جنس در ايران را ۱۵و ۹ گونه را به عنوان گونه هاي بومي ايران نام برده است . معروفي در سال ۲۰۱۰ يك گونه جديد Satureja avromantica از استان كردستان معرفي نمود كه در نهايت تعداد گونه هاي اين جنس در ايران به حدود ۱۶ گونه رسيده است . گونه S. hortensis در سطح وسيعي در ايران كشت شده و به عنوان سبزي برگي مورد استفاده قرار مي گيرد، ساير گونه هاي آن نيز به دليل داشتن تركيبات اسانس دار نظير كارواكرول و تيمول ، تركيبات فنلي و اسيدهاي آلي از لحاظ دارويي و صنعتي داراي اهميت مي باشند ( زرگري ، ۱۳۶۸ ) . خاصيت دارويي و تعدد گونه ها ، اهميت مطالعه تنوع در اين جنس را افزايش مي دهد كه اين مطالعه تنوع مي تواند با بهره گرفتن از خصوصيات مورفولوژي ، مطالعه كروموزومي و ماركرهاي مولكولي انجام شود.
مرزه در ايران داراي جمعيت ها وگونه هاي بسيار متنوعي است كه از نظر مورفولوژيكي داراي تفاوت ها و شباهتهاي زيادي هستند به منظور اينكه ما بتوانيم اين جمعيت ها را از نظر قرابت ژنتيكي ،وجود تنوع درون وبين گونه اي مورد بررسي دقيق تري قرار دهيم لازم است با بهره گرفتن از ماركر هاي مولكولي كه مي تواند اطلاعات دقيقي از جمعيت ها به ما بدهد مورد بررسي قرار دهيم. امروزه با بهره گرفتن از تكنيك ISSR[4] مي توان اين موضوع را مورد بررسي دقيق قرار داد در اين تحقيق سعي بر آن است كه جمعيت هاي مختلف سه گونه مرزه در ايران با استفاده ازاين تكنيك مورد بررسي قرار گيرد.
۱-۱- اهميت گياهان دارويي
آغاز استفاده از گياهان دارويي به صورت جمع آوري از طبيعت يا كشت آن مشخص نيست با اين وجود در طول تاريخ در تمدن هاي بزرگ دنيا گياهان دارويي به عنوان اصلي ترين عامل مورد استفاده در التيام و درمان دردها مورد استفاده قرار مي گرفته اند. در اواخر قرن هجدهم و اوايل نوزدهم تحقيقات علمي روي گياهان دارويي بعنوان عوامل مهم دارويي با مبناي علمي مورد استفاده قرار گرفت (Craker & Gardner , 2006).
نوآوري در تكنولوژي در اوايل قرن بيستم منجر به كاهش سريع استفاده از گياهان دارويي شد. توسعه داروهاي سولفا[۵] در دهه ۱۹۳۰ و سنتز تركيبات شيميايي آلي در۱۹۴۰ منابع جديد دارويي را توليد نمود و استفاده از اين داروها به زودي روش رايج در بسياري از كشورها گرديد تا آنجا كه پس از مدتي تنها پزشكان آموزش ديده كه داروهاي شيميايي را تجويز مي كردند اجازه فعاليت داشتند. روند استفاده از داروهاي شيميايي و جايگزيني با داروهاي گياهي با انقلاب صنعتي، جنگ جهاني دوم و سال هاي بعد از آن تا اوايل دهه۷۰ همچنان گسترش يافت. كاهش استفاده از گياهان دارويي منجر به كاهش تحقيقات علمي طي اين چند دهه و در نتيجه كاهش تعداد گونه هاي توصيف شده در دارونامه ها گرديد(Craker ,2007).
با وجود بهبود وضع زندگي جوامع پيشرفته، آشكار شدن اثرات جانبي بسياري از داروهاي شيميايي و علاقه مصرف كننده به استفاده از تركيبات طبيعي، از اوايل دهه هفتاد رو به افزايش نهاد.همزمان با افزايش مصرف جهاني، تقاضا براي توليد مواد اوليه دارويي با كيفيت بالا افزايش يافته است و دستورالعمل هاي متعدد از طرف سازمان هاي جهاني از جمله سازمان بهداشت جهاني به اين منظور تدوين گرديده است. در نتيجه طي سال هاي اخير تحقيقات در زمينه مختلف مرتبط با گياهان دارويي افزايش يافته است. در حال حاضر بيشترين سهم تحقيقات در اين زمينه مربوط به علوم پزشكي، گياه شناسي و كشاورزي مي باشد (Doreswamy et al ,2006).
گياهان دارويي و ادويه اي در زمينه هاي مختلف چون صنايع دارويي، آرايشي و بهداشتي و نيز صنايع غذايي استفاده روز افزون داشته اند. استفاده از گياهان دارويي در صنايع غذايي چه به صورت عوامل غذا دارو و مكمل هاي غذايي و چه عنوان عوامل طبيعي نگهدارنده مواد غذايي گسترش بسيار زيادي يافته است. تجارت تركيبات آنتي اكسيدان سنتزي ( چون BHA،TBHQ و گالات ها) همچنين تركيبات ضد ميكروب سنتزي (چون بنزوئيك اسيد، سوربيك اسيد و سولفيت ها) مورد استفاده در صنايع غذايي در سال ۲۰۰۲ به بيش از ۲ ميليارد دلار رسيد. به دليل اثرات جانبي، اين تركيبات به سرعت در حال جايگزين شدن با تركيبات فعال طبيعي هستند. چنانكه تجارت مكمل هاي غذايي با منشاء گياهي تنها طي سال ۱۹۹۰ از يك ميليارد دلار به چهار ميليارد دلار رسيد(Shetty & Labbe ,1998) به همين دليل در سالهاي اخير جستجو در بين گونه هاي دارويي، ادويه اي براي يافتن منابع جديد تركيبات فعال بيولوژيكي افزايش يافته است.با توجه به اينكه با پيشرفت هاي جديد علوم شيمي و داروسازي مواد مؤثره ي لازم در معالجات پزشكي امروزه تا حد قابل توجه به صورت محصولات كارخانه اي عرضه شده اند ، لذا ممكن است اين باور پيش آيد كه عرضه داروهاي سنتتيك از اهميت گياهان دارويي كاسته و نياز چنداني به كشت و توليد آنها نيست . ولي آمارها نشان مي دهد كه اين تصور چندان صحيح نبوده و با وجود عرضه مصنوعي مشابه مواد مؤثره گياهان دارويي به مردم ، نه تنها ميزان كشت و توليد اين گياهان (حداقل در سطح كشورهاي اروپايي ) كاسته نشده بلكه توليد و مصرف آنها نيز افزايش يافته است . همچنين مواد مؤثره حدود ۵۰ درصد داروهاي عرضه شده به بازارهاي جهاني، داراي منشأ طبيعي يا گياهي بوده و حتي در بعضي از منابع مشاهده مي شود كه اين رقم در بعضي از كشورها به ۹۰ درصد هم رسيده است . كشور ايران با موقعيت خاص آب و هوايي، بيش از ۷۵۰۰ گونه گياهي را در خود جاي داده است كه دو الي سه برابر پوشش گياهي تمامي قاره اروپاست و پيش‌بيني مي‌شود كه بيش از ۷۵۰ گونه دارويي در پوشش گياهي ايران وجود داشته باشد(اميدبيگي ، ۱۳۷۴ ). به رغم اين توان بالقوه، سطح زيركشت گياهان دارويي مهم در ايران كمتر از ۰۰۰/۱۰ هكتار است و از حيث تنوع گونه‌هاي زير كشت اين رقم به حدود ۴۰ گونه محدود مي‌شود، در حالي كه اين عدد در كشور چين به حدود ۲۰۰ گونه مي‌رسد(آمار سطح زير كشت گياهان دارويي،۱۳۸۰). از طرف ديگر تعداد كل داروهاي گياهي ثبت شده در كشور حدود ۱۰۰ نوع مي‌باشد كه كمتر از ۴ درصد داروهاي شيميايي موجود در بازار را تشكيل مي‌دهد، در حالي كه اين نسبت در كشورهاي اروپايي به بيش از ۳۵ درصد مي‌رسد(يزداني ،۱۳۷۷). توليد و فرآوري جهاني گياهان دارويي و معطر در حال حاضر همچنان در اروپا و به خصوص فرانسه و تعدادي از كشورهاي آسيايي متمركز است، ديگر مناطق عمده توليدكننده، كشورهاي يوگسلاوي، بلغارستان، آلمان و مجارستان هستند و اين در حالي‌است كه بيشترين درصد گياهان دارويي از طريق كشور آلمان مبادله مي‌شود. توليد و فرآوري گياهان دارويي و ادويه‌اي به تدريج به سمت بازار بزرگ تجارت آمريكاي شمالي منتقل مي‌شود، به طوري كه در طي ۵ سال گذشته، كانادا يكي از صادركنندگان عمده اسانس اسپرمينت بوده است گردش مالي گياهان دارويي در سال ۲۰۰۰ بالغ بر ۱۰ ميليارد دلار و فروش داروهاي گياهي در سال ۲۰۰۲ به حدود ۳۰ ميليارد دلار رسيده است .ولي سهم ايران از اين تجارت بسيار ناچيز است، به طوري كه مجموع صادرات گياهان دارويي ايران در سال ۱۳۸۰ حدود ۷۵ ميليون دلار بوده است كه اگر زعفران را از آن مستثني كنيم حدود ۲۴ ميليون دلار ارزش تمامي اقلام صادراتي گياهان دارويي بوده است كه اين رقم حدود ۲۵/۰ درصد تجارت جهاني گياهان دارويي مي‌باشد(آمار صادرات گياهان دارويي طي سالهاي ۸۰-۱۳۷۹ ) . پيش‌بيني مي‌شود كه با رشد بازار گياهان دارويي تا سطح حداقل ۳۰ ميليارد دلار، تجارت داروهاي گياهي تا سال ۲۰۰۵ به ۱۰۰ ميليارد دلار برسد.
تعدادي از عصاره‌هاي گياهان دارويي كه در سال ۲۰۰۱ جزء پرفروش‌ترين در دنيا بوده‌اند عبارتند از:
سرخارگل          Echinacea purpurea
سنبل‌الطيب            Valeriana officinalis
جين‌سنگ    Panax ginseng
ژينگو        Ginkgo biloba
در سال ۲۰۰۲ فروش جهاني داروهاي با منشاء گياهي از طريق نسخه و بدون نسخه حدود ۳۰ ميليارد دلار بوده است. گروه‌هاي اصلي داروهاي مشتق شده از گياهان شامل: ترپن‌ها (۳۴ درصد)، گليكوزيدها (۳۲ درصد)، آلكالوييدها (۱۶ درصد) و در همين حال ساير انواع ، ۱۸ درصد تجارت را به خود اختصاص داده‌اند. گياه ژينگو جزء سه گياه با بالاترين فروش دنيا قرار دارد و ميزان فروش گياه هوفاريقون نيز در طي سالهاي ۹۷-۱۹۹۳ از ۶/۲ به ۵/۸ ميليون دلار افزايش يافته است و پيش‌بيني مي‌شود كه تا سال ۲۰۰۵ داروهاي با منشاء طبيعي، به طور گسترده‌اي و بيش از ۳۰ درصد جايگزين تجارت جهاني داروهاي شيميايي شود.تقاضا براي خريد عصاره‌هاي گياهي در ايالات متحده نسبت به مواد خام رو به افزايش است، به طوري كه سهم تجارت عصاره‌ها، رشدي معادل ۷۵% داشته است. همچنين بازار اسانس‌هاي گياهي تا سال ۲۰۰۳ رشدي معادل ۶/۵ درصد داشته، در حالي كه رشد عصاره‌هاي گياهي در همين زمان ۹/۱۴ درصد بوده است . بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه جايگزيني داروهاي با منشاء طبيعي با داروهاي شيميايي در سطح دنيا به سرعت رو به توسعه و گسترش است و كشورهاي مختلف با بهره‌گيري از توانهاي بالقوه خود از جمله تنوع پوشش گياهي، تنوع اقليمي، ارزان بودن انرژي و نيروي كارگري و وجود تكنولوژي‌هاي برتر و. سهم خود را از تجارت جهاني گياهان دارويي مي‌گيرند و به طوري كه كشوري مانند كانادا خود را غول خفته گياهان دارويي مي‌داند. در اين رهگذر مي‌بايست با شناخت و بهره‌گيري هر چه بهتر از توانهاي بالقوه خود كه شاخص‌ترين آنها تنوع اقليمي، تنوع پوشش گياهي، پيشينه تاريخي طب سنتي و تا حدودي منابع انرژي ارزان مي‌باشد سهم واقعي خود را از اين تجارت كسب كنيم .
۱-۲ – گياه شناسي مرزه
مرزه ها متعلق به خانواده نعنائيان ، زير خانواده نپتوئيده و طايفه منتئا هستند. گياهاني معطر ، يكساله يا چند ساله علفي با قاعده چوبي و به فرم بالشتكي هستند(جم زاد ،۱۳۸۸).جنس مرزه همانند ديگر گونه هاي اين خانواده از جمله آويشن ومرزنجوش داراي تركيبات فعال بيولوژيك متعدد در اسانس وعصاره مي باشد كه امروزه در صنايع دارويي وغذايي مورد استفاده قرار مي گيرند .در بسياري موارد تركيبات فنلي موجود در اسانس وعصاره اين گياهان مسئول ايجاد اثرات بيولوژيك هستند(Shetty ,2001). قبل از آشنايي با مورفولوژي گياه مرزه ابتدا با تيره نعنائيان آشنا مي شويم.
۱-۳- تيره نعنائيان
تيره نعنائيان ( Lamiaceae ) داراي ۲۰۰ جنس و ۴۰۰۰ گونه در سراسر جهان است كه خصوصا در مناطق مديترانه اي پراكنده مي باشند . كشور ايران به علت داشتن اقليمهاي گوناگون بخش زيادي از گونه هاي اين خانواده را به خود اختصاص داده است(زرگري ،۱۳۷۳ وقهرمان ،۱۳۷۳) . خانواده نعنائيان اكثراً علفي يكساله و يا پايا با ساقه هايي چهارگوش ، برگهايي متقابل و ساقه آغوش با آرايشي چرخه اي و با پهنك هايي به صورت خطي باريك يا پهن با حاشيه كامل و يا حاشيه دار مي باشند .
گونه هاي مفيد فراواني در اين تيره وجود دارد ، تعداد زيادي از آنها در پزشكي كاربرد دارند ، برخي از آنها پس از فرايند تقطير ( distillation ) اسانس و عرق گيري مي شود و اسانس روغني ( essential oil ) و عصاره آبي يا عرق گياهي (hydrosol) آنها كاربردهاي مختلف درماني ، آرايشي و غذايي دارد . تعداد زيادي به صورت خام يا پخته يا خشك شده به مصرف غذايي مي رسند و برخي به خاطر گلهاي زيبا و معطر پرورش مي يابند . از گياهان مشهور و مهم تيره نعنائيان مي توان به نعنا، پونه ، آويشن ، مرزه ، ريحان ، مرزنجوش ، رزمارينوس ( اكليل كوهي ) ، اسطوخودوس ( لاواند ) ، بادرنجبويه ، مريم گلي و غيره اشاره كرد . اين تيره عموماً بواسطه اثرات متعدد دارويي خود نظير ضد درد ، ضد التهاب ، آنتي اكسيدان ، اثر محافظتي برروي كبد ( Hepatoprotective ) ، و اثر كاهش دهنده قند خون ( Hypoglycemic ) ، ضد تورم ، آرامبخش ، ضد نفخ و ضد ميكروبي جز گياهان مهمي هستند كه از قديم در طب سنتي ، هومئوپاتي و طب نوين درمان با تركيبات معطر ( Aromatherapy ) ، در سراسر دنيا كاربردهاي مفيد و مؤثري دارند (اميد بيگي ،۱۳۸۶ وهي و واترمن ،۱۳۷۹ وFisher ,1990).
1 – ۳ – ۱– جنس هاي مهم تيره نعناعيان و تعداد گونه هاي آن در دنيا (IPNI)
– مريم نخودي (Teucrium) كه داراي حدود ۵۷۷ گونه مي باشد
– آجوگا ( Ajuga ) با ۱۶۹گونه
– قاشقك ( Scutellaria ) با ۶۹۰ گونه
– نپتا ( Nepeta ) با ۵۶۸ گونه
– گنوناي كوهي ( Marrubium ) با ۱۴۰ گونه
– چاي كوهي ( Stachys ) با ۷۸۰ گونه
– آويشن ( Thymus ) با ۹۲۸ گونه
– نعنا ( Mentha ) با ۱۰۰۸ گونه
– مرزه (Satureja) با ۲۸۴ گونه
۱-۳-۲- مشخصات گياه شناسي تيره نعنائيان
تيره نعنا داراي صفات و اختصاصات بسيار با اهميتي است . اختصاصات مزبور چنان روشن و قابل تشخيص هستند كه اين تيره را بايد از اولين تيره هاي شناخته شده توسط گياه شناسان دانست .اين تيره غني از گونه هاي بسيار مهمي مي باشد كه از نظر پزشكي و اقتصادي بسيار حائز اهميت مي باشد . در اين تيره ۲۰۰ جنس و ۴۰۰۰ گونه وجود دارد (زرگري ،۱۳۷۳) . گونه هاي اين تيره در سراسر دنيا پراكنده اند و به طور خاصي در مناطق مديترانه اي تجمع دارند . گياهان در اين تيره در مقابل تغييرات شرايط محيطي قابليت سازش و تطابق سريعي دارند و هر گاه از محيطي به محيط ديگري منتقل شوند تغييرات ريختي سريعي را در جهت سازش با محيط جديد متحمل مي شوند . براي مثال گونه هايي كه در نقاط مرطوب و دشت ها مي رويند اگر به مناطق خشك منتقل شوند ، برگ هاي آنها كرك دار شده و يا روزنه ها در بشره فرو مي روند و هيپودرم كلانشيمي مي شود و از طرفي سطح برگ كوچك شده و برگ حالتي چرمي به خود مي گيرد (قهرمان ،۱۳۷۳ وبهرامي ،۱۳۸۵) .
۱-۳-۲–۱- ساقه

                                 استادراهنما:دكترمصطفي ازكيا

                             استادمشاور:دكترمنصوروثوقي

مقدمه
 واقع شدن ايران دراقليم خشك ونيمه خشك واهميت تحقق امنيت غذا يي براي كشور ايجاب ميكند كه براي استفاده بهينه ازمنابع پايه كشاورزي  روشهايي رابايدبكاربرد كه درعمل مؤثروكارآمدبوده وضرورتاًمتناسب با وضعيت اجتماعي واقتصادي اجتماعات موردهدف باشند واين روشها همواره دربخش جدايي ناپذيرسياستهاي توسعه ملي جاي گيرندمسلماًَهركشوري به فراخور اهداف ،ايدئولوژيها،منابع وروشهاي موردعمل رويكردخاصي رادرتوسعه عمومي خوددنبال ميكندبراي مثال درايران دردومقطع زماني قبل وبعدازانقلاب اسلامي سياستهاي متفاوتي درموردتوسعه جامعه روستايي اعمال شده است بطوريكه دربعدازاصلاحات ارضي دهه۴۰دولت وقت به تأسي ازديدگاه رشد، مدرن كردن شيوه زندگي وتوليدرا بعنوا ن هدف اصلي درتوسعه جامعه روستايي تلقي مي نمودامادربعدازانقلاب كه با يك دهه بدون برنامه مواجه بودديدگاه سياسي وايدئولوژي اسلامي وانقلابي سبب آن شدكه جامعه روستايي بعنوان نماد محروميت تلقي ودراولويت خدمات دولتي قرارگيرددردهه دوم كه بااثرات هشت سال جنگ باعراق وادامه تحريم هاي اقتصادي همزمان بوداولين برنامه توسعه تدوين ميگردد دراين دوره ديدگاه وماهييت برنامه درموردتوسعه كشورهمان مفهوم رشديابه اصطلاح اقتصادي ديدن توسعه بوده است وبر همين اساس محور استقلال اقتصادي دررشدكشاورزي ديده ميشوددر برنامه هاي دوم وسوم كه متأًثرازتجربيات برنامه اول است ديدگاه اصولي تري مبني بررشدموزون كليه بخشهاي اقتصادي اجتماعي اتخاذ ميگردد درتحليل موجز ازاين تغييرات ميتوان اينگونه اظهار نظركردكه گرچه فرآيند برنامه هاي توسعه دربعدازانقلاب از لحاظ تئوري حاكي ازروندي تكاملي بوده است اماتحقق اهداف پيش بيني شده بدليل تأخيردراجرا يا عدم انتخاب مكا نيسم مناسب  بسيارپرهزينه بوده است بطور مثال به منظورحفظ منابع پايه دركشاورزي توصيه هايي ازطريق برنامه هاي ارشادي توسط دولت به كشاورزان وديگر فعالان اين بخش شده است برخي ازاين توصيه هاعبارتند از: به آيش گذاشتن زمين زراعي،شخم زدن صحيح زمين،رعايت فصول وزمان مناسب براي كشت وزرع،مبارزه باآفات ،تناسب اقليم ومحصول ، استفاده ازشيوه هاي نوين آبياري وروشن است كه بكارگيري اين روشها هنگامي عملي خواهد شدكه منطبق برمناسبات اجتماعي وحقوقي هرمنطقه ازكشورباشد تجربه توسعه كشاورزي دركشور نشان ميدهد كه برنامه هاي اجرا شده عمدتاً با ديدگاه فني و صرفه اقتصادي تهيه واجراشده اندغلبه چنين ديدگاهي بر ذهن متوليان توسعه روستايي وكشاورزي چنان است كه شرط اساسي درپذيرش وتأمين اعتبارپروژه ها همان اصل اقتصادي بودن آنها است تسلط چنين ديدگاهي بر اقتصاد بخش كشاورزي عدم موفقيت بسياري ازپروژه هاي اجراشده رابه همراه داشته است اين ناكامي هاكه درفعاليتهاي  گروهي وعمومي در مقايسه با فعاليتهاي انفرادي بيشتر بوده است   اين قضاوت رابه ذهن متبادر ميكندكه در امر برنامه ريزي واجراي برخي از پروژه هاي عمراني وتوليدي در سطح جامعه پيچيده وظاهراًساده روستايي نگرش سيستمي يا به اصطلاح همه جانبه اعمال نشده است وچنين پنداشته شده است كه موفقيت پروژه اي واحددر يك منطقه خاص جغرافيايي ،اقتصادي،اجتماعي وفرهنگي باهمان نتيجه قابل تعميم وعمل به ساير مناطق روستايي است همچنانكه گفته شداين مسأله ناشي ازناديده گرفتن تفاوت بسترهاي اجتماعي وفرهنگي حوزه عمل پروژه هاي اقتصادي است تجربه فعاليت هاي توسعه كشاورزي حاكي از آن است كه حوزه هاي مختلف فرهنگي وجغرافيايي جوامع روستايي در مقابل پروژه هاي عمراني وشيوه هاي جديد توليد واكنش متفاوتي از خود نشان داده اندبطوريكه نه تنها نميتوان علت مشابهي براي موفقيت پروژه هاي واحد تصور نمود بلكه عدم موفقيت آنها را نيز نميتوان ناشي از علت واحد دانست از مصاديق اين مسأله ميتوان به عدم موفقيت يكي از پروژه هاي تأمين آب  كشاورزي دريكي از مناطق حوزه فرهنگي وجغرافيايي استان كردستان اشاره نمود اين عدم موفقيت كه در واقع ميتوان آن را مشكل توسعه در معناي عام ومشكل توسعه كشاورزي در معناي خاص تلقي نمود موضوع اين مطالعه بوده وبر آن  است تا از اين طريق عوامل مرتبط بامسأله دريك چارچوب  علمي مورد بررسي  قرار گيرد.
 
 
 

بيان مسأله

       شركتهاي تعاوني توليد درايران يكي ازشيوه هاي نظام بهره برداري از زمين محسوب ميشوند كه براساس قانون تعاوني كردن توليد هدف از تشكيل آنها بهره برداري بهتر ازمنابع آب وخاك،افزايش سطح كشت وتوليدات كشاورزي،تعاوني شدن توليدويكپارچه كردن اراضي بوده است با اينكه دراين قانون براي ايجادانگيزه وجبران  عطش سالهامحروميت ناشي ازروابط نابرابر دوران ارباب-رعيتي ،مالكيت كشاورزان بر روي زمينهاي بدست آمده از اصلاحات ارضي محفوظ ميماند اما امور توليدي به موجب قانون مذكور ميبايست بطور دسته جمعي يا به اصطلاح به شيوه تعاوني رسمي انجام گيرد دولت براي تحقق اين هدف خدماتي را ازقبيل  امورمهندسي كشاورزي،آموزشي ومديريتي را به اين تعاونيها عرضه داشت علاوه بر تبعات دخالت دولت درفعاليت اين  تعاونيها مشكلاتي از قبيل:ضعف قوانين ،كمبودسرمايه ومهاجرت افراد صاحب نسق سبب ايجاد نارسايي جدي در مشاركت گروهي وكار جمعي روستاييان عضوبوده است يكي ازمسايل مبتلابه مشاركت دراين تشكل ها موضوع تأمين آب مشترك زراعي است مسلماً همكاري روستاييان درخصوص بهره برداري از آب زراعي به تناسب شرايط محلي نمود متفاوتي دارد موردي از اين نمود متفاوت موضوع اين مطالعه است كه لازم است پيرامون سابقه آن توضيحات مختصري داده شود.به دنبال تاكيدبرنامه دوم توسعه اجتماعي،اقتصادي وفرهنگي كشوربه منظورترويج وكاربردروشهاي نوين در توليد محصولات كشاورزي واستفاده بهينه از ماده
——–

• شركتهاي تعاوني توليد از تشكلهاي رسمي يابه اصطلاح غيرسنتي هستند كه براساس قانون تعاوني كردن توليد كه درسال ۱۳۴۹به تصويب رسيده است ايجاد شده اند.

 حياتي آب، پروژه هاي متعددي براي تأ مين آب اراضي كشاورزي استانهاي مستعد كشور به مورد اجرا گذاشته ميشوديكي از اين پروژه ها اجراي تكنولوژي آبياري تحت فشاردراراضي كشاورزي  متعلق به چهار روستاي مرزي در شهرستان مرزي مريوان از توابع استان كردستان است بااينكه آب موردنياز اراضي مذكوردرقبل ازاجراي پروژه جديد ازطريق چاه هاي محفوره تأمين مي شده است اماكارگزاران دولت با هدف ترويج سيستم آبياري جديدوتقبل بخشي از هزينه هاي اجرايي شركت تعاوني توليد منطقه را به اجراي اين سيستم برمي انگيزانندعمليات اجرايي پروژه ازسال۱۳۷۵ به مديريت شركت مهندسي آب وخاك و نظارت سازمان كشاورزي استان كردستان آغاز ميشود وبا صرف دو سال زمان به اصطلاح سازندگي در سال ۱۳۷۷  به  مديران شركت تعاوني  توليد تحويل ميگردداين پروژه كه براي آبدهي ۳۶۴ هكتاراز اراضي  كشاورزي متعلق  به ۲۱۸  بهره برداردرسطح چهار روستا ي  مرزي سعدآباد،برده رشه وبيلو به اجرا درآمده بود به لحاظ تأثيري كه در توليد داشت تصور بر استقبال بدون قيد وشرط از آن بود اما اكنون علي رغم سپري شدن پنج سال از زمان خاتمه آن  هنوزاز سوي كشاورزان مورد بهره برداري قرارنگرفته است اين مسأله نه تنها سبب عقيم شدن سرمايه گذاري هاي انجام شده گرديده است بلكه محدوديتهايي رانيز درمورد رفع تعهدات مالي وحقوقي شركت تعاوني در مقابل دولت فراهم نموده است ماهيت جمعي اين مسأله اقتضا مي كرد كه بانگاهي غيرفني يا به عبارتي ازمنظر جامعه شناسي اقتصادي به آن نگريسته شودورشكستگي مالي  پروژه آبياري تحت فشارناشي از عدم مشاركت كشاورزان در بهره برداري ونگهداري تأسيسات آن بوده است اين مسأله كه در زمره مفاهيم مشاركت اقتصادي قرار مي گيردواز لحاظ جامعه شناسي اقتصادي ميتوان آنرا مرتبط با عناصر وعواملي دانست كه نوعاً در حيطه مطالعات جامعه شناسي وروان شناسي اجتماعي قرار ميگيردبنابر اين مسأله مطالعه حاضر «عدم مشاركت اقتصادي »كشاورزان جامعه مورد مطالعه در پروژه هاي مشترك تحت عنوان آبياري تحت فشار است كه با هدف توسعه كشاورزي انجام گرفته است مسأله مذكور وحدوث آن در نواحي مختلف ايران از موضوعات مهم جامعه شناسي توسعه روستايي قلمداد ميشود در اين ميان علاقه مندان به مباحث  توسعه روستايي وكشاورزي نبايد در مقابل چنين مسايلي كه بعنوان مانعي در توسعه اقتصادي قلمداد ميشوند بي تأمل گذركنند زيرا به زعم برخي از ديدگاه هاي جامعه شناسي ،فعاليتهاي اقتصادي قبل از آنكه يك فعاليت اقتصادي صرف باشند يك فعاليت اجتماعي محسوب مي شوندزيرا ساختارها،ارزشها ومحيط هاي اجتماعي هستند كه فعاليتي راحمايت ،هدايت ويا منع ونهي ميكنندبر اساس چنين ديدگاهي در صدد برآمديم تامسأله عدم مشاركت اقتصادي كشاورزان جامعه مورد مطالعه را به بررسي ،آزمون وتحليل بگذاريم . 
 
 
 
 
 
سابقه تاريخي موضوع
 
مفهوم توسعه از زمان طرح آن تاكنون به لحاظ تاريخي در روند تكاملي خود دستخوش تغيير و تحولات بسياري شده است.   بطوريكه پس از آنكه مكتب مدرنيزاسيون براي اولين بار به امر توسعه اهتمام ورزيد, نظريه پردازان نوسازي اوليه يك سير تكاملي ،خطي و غرب مآب را براي توسعه در نظر داشتند و معتقد بودند كه اگر كشورهاي جهان سوم مي خواهند به توسعه دست يابند بايد همان مراحلي كه كشورهاي غربي طي كرده اند را بپيمايند. نمونه اين نظريه پردازان والت روستو  است كه نظريه هاي او در زمان خود توجه بسياري از سردمداران كشورهاي جهان سوم را به خود جلب كرد. بسياري از اينها توسعه را به مثابه كالايي قابل انتقال مي دانستند كه مي توان آنرا بسته بندي شده وارد كشورهاي جهان سوم كرد و اين كشورها را توسعه بخشيد. نظريات اين نظريه پردازان در برخي از نقاط دنيا به مرحله اجرا درآمد اما هنوز نشانه هاي واقعي از توسعه نمايان نبود تنها چيزي كه وجود داشت سرابي بود كه جهان هر چه بيشتر به آن نزديك مي شد كاذب و دروغين بودن آن بيشتر برايش مشخص مي گشت. در نتيجه اجراي اين نظريات و توجه صرف به بعد سخت افزاري توسعه شكست خورد و ناكام ماند. نظريه پردازان ديگر به دنبال علت يا علتهاي شكست آن بودندو بر همين اساس رويكردهاي ديگري تكامل يافت . حتي رويكرد مدرنيزاسيون مجبور به تغيير و تحولات و اصلاحاتي در خود شد. بعد از دهه هفتاد و توجه از بعد سخت افزاري توسعه به جنبه نرم افزاري آن معطوف شد و چيزي كه در اين راستا اهميت زيادي براي فرايند توسعه پيدا كرد توجه به امر مهم مشاركت يا حلقه مفقوده توسعه كه تاكنون به آن اهميتي داده نشده بود از لحاظ تاريخي مشاركت بعنوان يك واقعيت اجتماعي ريشه در زندگي اجتماعي انسان دارد از زمان ارسطو تا جان ديوي بسياري از فلاسفه اجتماعي ، مشاركت مردمي را همچون منبعي از انرژي خلاق و حياتي براي دفاع در مقابل حكومت ستمگرانه مورد تحليل و ستايش قرار داده اند به اعتقاد آنها مشاركت با درگير ساختن تعداد زيادي از مردم در اداره امور جامعه ثبات و نظم را افزايش ميدهد و با دادن فرصت اظهار علايق و خواسته ها به هر فرد خير و مصلحت اكثريت تأمين خواهد كرد ( غلامرضا غفاري به نقل از محسني تبريزي-
۱۹).
 درمحافل آكادميك دهه ۶۰ توسعه معنايي معادل افزايش توليدناخالص ملي براي بسياري ازكشورهاداشت ولي ازد هه ۷۰ به بعد مفهومي انساني پيدا ميكنداين تغييرنگرش درمجامع بين المللي نيزنمودپيدا مي كندبراي مثال دركنفراس جهاني اصلاحات ارضي وتوسعه روستايي كه درسال ۱۹۷۹ دررم تشكيل گرديد دربيانيه خودبراهميت مشاركت تمامي اقشارروستايي دربرنامه هاي توسعه تأكيدميورزد از اين مشاركتها ميتوان به كمون هاي روستايي درچين ، سارودايا در سري لانكا ، عجما در تانزانيا ، پروشيكا و كاميلا در بنگلادش و پانچيات ها در هند اشاره كرد.
درسال۱۹۹۳ برنامه عمران ملل متحد(undp)درگزارش توسعه انساني خودمشاركت رابه معناي ارتباط بي واسطه مردم درفرآيندهاي اجتماعي،فرهنگي وسياسي تلقي ميكند.
اهميت مشاركت در روند توسعه باعث شد بسياري از انديشمندان به دنبال كم و كيف, چگونگي و عوامل تأثير گذار بر آن بروند.هر كدام از نظريه پردازان در قالب رويكردهاي تضادي , كاركردي يا رويكرد تلفيقي به بررسي آن پرداخته اندمثلاٌ ازديدگاه كساني چون پاتنام يكي از عوامل تأثير گذار بر مشاركت وجودسرمايه هاي اجتماعي است.نظرات اوكه به دوران اواخرقرن بيستم برميگردد  وجود سرمايه اجتماعي را براي شكل گيري نهادهاي مدني و مشاركت سياسي و نهايتاّ توسعه, امري لازم مي داند. كلمن نيز نقش تسهيل كنندهايي چون: اعتماد , شبكه هاي اجتماعي و انسجام اجتماعي دركنش هاي جمعي مهم مي داند.
عام بودن وچندوجهي بودن توسعه ومقولات آن ازجمله مقوله مشاركت سبب شده است تاتفسيرهاي مختلفي ازآنها بعمل آيد ولي دريك برداشت كلي ميتوان وجه مشترك وجهت گيري كلي اين تفسيرهاونظرات رادرسوگيري بيش از پيش آنها به سمت ارتقاي منابع انساني ازقبيل :سطح زندگي ،قدرت ورفاه دانست.
در كشور ما مشاركت ماهيتاً  بعنوان فرآيندي برخاسته از دين ، آداب و رسوم اجتماعي ، فقر اقتصادي ، فقدان امنيت ، شرايط اقليمي و جغرافيايي . موجب تداوم و بقاي فرهنگ مشاركتي در قالبها و گونه هاي متعدد ياوري ، ياريگري ، تعاون و. شده است ( غلامرضا غفاري به نقل ازفرهادي-۱۹ )
با ورود ايران به دوره جديد و تحول در ساختار اجتماعي واقتصادي نهادهاي سنتي مشاركت دچار تغيير و تحول شدند بطوريكه با انجام اصلاحات ارضي ، تغييراتي در ساختار اجتماعي – اقتصادي روي ميدهد و الگوهاي مشاركتي جديد از قبيل : شركتهاي تعاوني توليد ، شركتهاي تعاوني زراعي ، مشاع هاي روستايي( هيأت هاي هفت نفره ) ، خانه هميار روستايي و. در زندگي روستايي وارد مي شوند.مشاركت دراموراقتصادي خصوصاًٌدرعرصه فعاليتهاي كشاورزي ازاهداف ياابزاري است كه بسياري ازسازمانهاي اقتصادي واجتماعي كشور به دنبال آن هستندصرف نظرازپرداختن به نتايج اين تلاشها بايد متذكرشدكه مشاركت از تنوع و ابعاد مختلفي برخوردار است و از لحاظ تاريخي درهر حوزه فرهنگي يا جغرافيايي روند خاصي طي نموده است بررسي يكي ازموارد مشاركت وظيفه اي است كه اين مطالعه آن را بعهده گرفته است وجهت عدم اطاله كلام به همين مقدار از توضيحات فوق بسنده مي كنيم.
              
سؤال اساسي تحقيق
        پيرامون مسئله عدم مشاركت اقتصادي جامعه مورد مطالعه يك سؤال اساسي وكلي قابل طرح بود وآن اينكه پروژه آبياري اجرا شده از لحاظ فني و استفاده بهينه از عوامل توليد قابل توجيه بوده است وبر اساس انتظارات اوليه مي بايست درتوسعه كشاورزي منطقه مؤثرميشد  و با اينكه كشاورزان حدود بيست  سال بصورت گروهي از شبكه هاي نيمه مدرن آب (چاه هاي مشترك آب) استفاده مينموده ويا به عبارتي درمشاركت اقتصادي سهيم وفعال بوده اند پس چه عواملي بامِسأله عدم مشاركت زارعان دراستفاده از شيوه جديدآبياري يا به اصطلاح مشاركت درتوسعه كشاورزي مرتبط بوده است؟
پيرامون سؤال كلي مذكور چند سؤال فرعي قابل طرح است ( بود) از جمله آنكه :
     1-آيا بين عوامل درون گروهي و مسأله عدم مشاركت زارعان در بهره برداري از پروژه ارتباطي وجود داشته است ؟
     2-آيا بين عوامل برون گروهي ومسأله عدم مشاركت در استفاده از پروژه ارتباطي وجود داشته است؟
     3-آيا گرايش ذهني كشاورزان نسبت به مفهوم مشاركت ونوگرايي ارتباطي بامسأله عدم مشاركت عملي آنهادراستفاده ازپروژه داشته است؟
     4-آيافرآيند پذيرش تكنولوژي جديد آبياري با مسأله عدم مشاركت در بهره برداري ازآن مرتبط بوده است؟
 

اهداف تحقيق

ازآن جا كه اين مطالعه از نوع پيمايشي است و  درپي شناخت توصيفي مسأله بوده است اهداف  كلي وجزيي آن را به شرح زير ميتوان  خلاصه نمود.
 
1-اهداف كلي
هدف كلي ازانجام اين مطالعه  بررسي موردي از فعاليتهاي دولتي بوده است كه به منظور ترويج روش هاي جديد توليد وتوسعه كشاورزي انجام گرفته است اما كشاورزان در انتفاع از آن مشاركت واستقبالي نداشته اند بر اين اساس اهداف كلي بررسي  اين مسأله در دو محور زير دنبال گرديد
الف-  دست يافتن به اطلاعاتي كه بتواند در توجيه وبرنامه ريزي طرحهاي توسعه كشاورزي علي الخصوص  طرحها و پروژه هايي كه در سطح گروهي  ودر حوزه فرهنگي واجتماعي  جامعه مورد مطالعه به اجرا در مي آيند مفيدفايده باشد.
ب- شناخت عواملي كه بامسأله عدم مشاركت روستائيان در بهره برداري از پروژه آبياري تحت فشار مرتبط بوده است  غير از اهداف مشخصي كه ذكر آنها فوقاً به ميان آمدميتوان گفت كه اساساً انجام هرگونه مطالعه اي كه بتواند گوشه اي از چهره در مانده جا معه محروم روستايي كشوررا بنماياندگامي در رفع توسعه نيافتگي آن خواهد بود باشد كه اين مطالعه نيز به اين هدف نايل شده باشد.
 
2-اهدا ف جزئي
 براساس تعاريفي كه ازمفاهيم  بعمل آمده است اهداف جزئي مسأله مطالعه را درمحورهاي زيرميتوان خلاصه نمود:
الف-بررسي  عواملي كه در زمره عناصر  ساخت داخلي گروه كشاورزان محسوب شده و ارتباط آنها بامسأله عدم مشاركت  كشاورزان در بهره برداري از پروژه آبياري تحت فشارهدف مذكور بر اين اساس مطرح شد كه تعيين كننده هاي درون گروهي مؤثر برمسأله عدم مشاركت را مورد شناسايي قراردهد.
ب-هدف دوم بررسي عواملي بود در زمره عناصر ساخت بيروني گروه كشاورزان محسوب  شده وفرض بر اين بود كه اين عوامل نيزبرمسأله عدم مشاركت كشاورزان دراستفاده از پروژه مؤثربوده اند.
پ- بررسي ارتباط ابعاد ذهني مفاهيم مشاركت ونوگرايي بامسأله عدم مشاركت عملي در بهره برداري از پروژه.
ت- هدف جانبي كه نقش تكميلي براي اهداف مذكور  داشت اين بودكه ارتباط بين ماهيت پذيرش وفرآيند عرضه تكنولوژي آبياري تحت فشار بامسأله عدم مشاركت روشن گردد.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

اهميت وضرورت موضوع

  درادبيات توسعه ،تحليل ها ،الگوها ورهيافتهاي متفاوتي در مقابل چالش هاي جوامع توسعه نيافته مطرح شده است يكي از سؤالات اساسي در باب توسعه كشاورزي در كشورهاي جهان سوم كه مربوط به موضوع مطالعه حاضر نيز هست اين است كه آيا براي توسعه كشاورزي صرفاً داشتن انگيزه اقتصادي كافي است يا اينكه براي اين مهم بايد تغييرات نهادي وساختي لازم را نيز به انجام رساند پاسخي كه توسط انديشمندان اقتصادي واجتماعي به اين سؤال داده شده است اين است كه در فرآيند توسعه پديده هاي اقتصادي را اساساً نمي توان از پديده هاي غير اقتصادي جدا كرد بطوريكه نمي توان تنها با معيارهاي اقتصادي كارآيي اقتصادبخش هاي مختلف را با هم مقايسه كرد  ويا اينكه براي تحول اقتصادي اقدام اقتصادي صرف نمي تواند كار ساز باشد بنا به گفته گونار ميردال« علت ناتواني بسياري ازتئوري هاي توسعه  اين است كه توسعه يا توسعه نيافتگي را صرفاً اقتصادي مي بينند ويا به عبارتي توسعه اقتصادي را صرفاًبا عوامل اقتصادي تبيين وتحليل ميكنند»(مايكل تودارو-۳۴)اين رويكرد در كشور ما تجربيات ناگواري بر جاي گذاشته است نا كارآمدي وشكست طرحهايي چون تشكيل شركتهاي تعاوني روستايي ،شركتهاي سهامي زراعي،پرداخت وامهاي ارزان ونمونه هايي از اين تجربيات ناموفق در برنامه هاي توسعه روستايي وكشاورزي است در اين رابطه آنچه مسلم ومحرز شده است اين است كه مدرن كردن توليدات كشاورزي لزوماً منجر به نتايج توسعه اي نشده اند واگر هم شده باشند گاهاًاثر خنثي ومنفي بر ساير فعاليتهاي روستايي داشته اند بنابراين مي توان ادعا كرد كه پرداختن به ناهمسويي عوامل ساختاري برنامه هاي توسعه از موضوعات اصلي محققان توسعه است بطوريكه نتايج هريك از علوم مختلف نيز بايد مكمل يكديگر باشند آنچه كه در اين رابطه ضرورت مطالعه حاضر را توجيه نمود اين نكته بود كه عدم استفاده از پروژه اجراشده ونگهدار نكردن از تاًسيسات آن بيانگر اين بود كه مبلغين ومجريان پروژه آبياري تحت فشار  زواياي اجتماعي ،فرهنگي ومحيطي راچندان با اهميت نديده اند ونتيجه چنين

عنوان:

بررسي اثر ضد­قارچي برخي از اسانس­هاي گياهي بر قارچ آسپرژيلوس­فلاووس

استاد راهنما:

دكترحسين افشاري

استاد مشاور:

مهدي محمدي­مقدم

عادله سبحاني­پور

تكه هايي از متن به عنوان نمونه :
چكيده
اسانس­هاي گياهي گروهي از مواد موثره موجود در گياهان هستند كه خاصيت محافظت كنندكي بسياري از آن­ها در برابر قارچ­ها، باكتري­­ها، ويروس­ها و انگل­ها از ديرباز شناخته شده و مورد استفاده قرار گرفته است.در سال­هاي اخير به دليل افزايش علاقه به استفاده از مواد طبيعي و بالا رفتن سطح آگاهي مردم ، محققين با جديت بيشتري به مساله استفاده از اسانس­ها و عصاره­هادر جهت كنترل آفات و بيماري­هاي گياهي پرداختند. پسته يكي از محصولات عمده كشاورزي در ايران به شمار رفته و بخش عمده صادرات غير نفتي را به خود اختصاص مي­دهد آفلاتوكسين كه تركيب بسيار سمي و خطرناك است توسط قارچ ­هاي Aspergillus flavus وA. parasiticus در پسته توليد مي­شود. به منظور بررسي تاثير اثر اسانس­هاي گياهي در جلوگيري از رشد قارچ A. flavus، ۷ اسانس گياهي شامل آويشن، نعناع، اكاليپتوس، رازيانه، باريجه، رزماري، مرزه مورد بررسي قرارگرفت. جهت بررسي ميزان رشد ميسليوم قارچ از دو محيط كشت جامد و مايع استفاده شد. و فاكتور­هاي وزن خشك ميسليوم و مساحت كلني قارچ اندازه ­گيري شد. نتايج بررسي­هاي آماري نشان داد كه از ميان ۷ اسانس مورد مطالعه، اسانس­ آويشن و رازيانه بيشترين ميزان بازدارندگي ازرشد را نشان دادند. در مرحله بعد به منظوربررسي تاثير اين دو اسانس در كاهش ميزان رشد قارچ و اسپورزايي آن روي مغز پسته،محلول پاشي اسانس روي مغز۴ رقم پسته انجام شد. نتايج حاصل نشان داد اثر نوع و غلظت اسانس بر درصد كلونيزاسيون قارچ A. flavus در سطح ۱ درصد داراي اختلاف معني­داري مي­باشد. همچنين اثر متقابل (رقم*غلظت اسانس) روي درصد كلونيزاسيون اين قارچ درروز هفتم در سطح احتمال ۵ درصدمعني دار بود.ساير تيمار­ها اثر معني­داري بر درصد كلونيزاسيون اين قارچ نداشت .و در روز سوم ارقام و نوع اسانس و اثر متقابل آن ها در سطح احتمال ۱ درصد و غلظت اسانس در سطح احتمال ۵ درصد معني دار شد و در روز پنجم ارقام و غلظت اسانس در سطح احتمال ۵ درصد و اثر ارقام* غلظت اسانس *نوع اسانس در سطح احتمال ۱ درصد معني دار شد .
كلمات كليدي: اسانس گياهان دارويي، پسته،آفلاتوكسين
مقدمه
يكي از مهم­ترين عوامل به وجود آورنده ضايعات در محصولات كشاورزي و باغي فعاليت باكتري­ها و قارچ­هاي مولد توكسين مي­باشند و يكي از معمول­ترين روش­ها براي حفظ محصولات كشاورزي استفاده از مواد شيميايي ضد­قارچ و ضد­باكتري براي كاهش فعاليت و ضايعات ناشي از اين ميكروارگانيسم­هاست. در اين راستا محققين رشته­هاي ميكروبيولوژي و صنايع غذايي تركيبات گوناگوني را به كار گرفته­اند ولي از آن­جا كه بيشتر اين تركيبات مصنوعي و سنتتيك مي­باشد، علاوه بر هزينه زياد توليد و استفاده از آن­ها داراي عوارض جانبي نا­خواسته­ي زيادي نيز براي انسان مي­باشندRad et al., 2011) ).
در سال­هاي اخير توجه محققان به گروهي از تركيبات طبيعي گياهي به نام اسانس­ها جلب شده كه علاوه بر خواص ضد قارچي موادي طبيعي و كم­خطر براي سلامت انسان و محيط­زيست مي­باشند، به نظر مي­رسدكه استفاده از اسانس­ها و عصاره گياهان­دارويي در تمام مراحل فراوري بتواند در جمعيت جدايه­هاي توكسين­زا قارچ A.flavus را تحت تاثير قرار دهد و در نهايت بر روي كاهش آلودگي محصولات به آفلاتوكسين كمك نمايد (Rad et al., 2011).
ايران به عنوان بزرگترين كشور توليد و صادر­كننده پسته در ميان كشور­هاي مهم توليد­كننده پسته در جهان(ايران، آمريكا، تركيه، ايتاليا، يونان) به شمار مي­رود، بدون شك معضل اصلي و مهم كشور در عرصه صادرات در سال­هاي اخير مسئله آفلاتوكسين پسته مي­باشند كه همواره صادرات اين محصول با ارزش را تهديد نموده است. به­ طوري­كه در ۳۶ سال گذشته در چندين مورد پسته­ي صادراتي ايران به علت وجود آفلاتوكسين برگشت داده شد يا با قيمت بسيار پاييني به فروش رفته است. لذا با توجه به اهميت اقتصادي اين محصول استراتژيك، وجود روش­هايي كه بتواند آلودگي ميكروبي و به خصوص قارچي پسته به بازار­هاي جهاني را تأمين نمايد ضروري به نظر مي­رسد (Rad et al., 2011). با عنايت به اثرات ضد قارچ اسانس­هاي گياهي و از آن­جا كه در اقليم كشورمان ايران نيز انواع گوناگون معطر و ادويه­اي قابل كشت هستند و اسانس استخراج شده از آن­ها جزء مرغوب­ترين اسانس­ها در جهان به شمار مي­رود. در اين تحقيق اثرات ضد­قارچ تعدادي از اسانس­ها (شامل آويشن، مرزه، نعناع، اكاليپتوس، باريجه، رازيانه، رزماري) بر قارچ A. flavus(كه از عوامل مهم توليد آفلاتوكسين در پسته مي‌باشد) مورد بررسي قرار گرفته و ميزان MIC (كمترين غلظت بازدارنده) اين تركيبات تعيين گرديد (Rad et al., 2010 ).
سرزمين پهناور ايران به دليل دارا بودن اقليم­هاي گوناگون و با اختلاف درجه حرارت بيش از ۵۰ درجه سانتي­گراد و دارا بودن سرزمين­هاي ساحلي،كوهستاني و كويري و با برخورداري از حداقل ۳۰۰ روز آفتابي در سال با مقايسه با اكثر سرزمين­هاي جهان مانند قاره اروپا با درجه حرارت و شرايط اقليمي يكسان و مه­آلود بودن اكثر ماه­هاي سال به عنوان يكي از بزرگ­ترين گنجينه­هاي گياهان داروئي و معطر دنياست. توليد و زراعت گياهان داروئي يكي از شاخه­هاي مهم كشاورزي محسوب مي­شود و از جهاتي در ايران اهميت خاصي داشته، زيرا برخي از گياهان داروئي خودرو بوده و قادر نيستند به تنهايي نياز بازار را تأمين كنند چرا كه دسترسي به اين گياهان مشكل بوده و از طرفي كشت و كار آن­ها داراي معضلاتي است (جوادي­زاده و پويان، ۱۳۸۹).
كلمه اسانس از ريشه­ يوناني Essential به معناي ذاتي، اصلي يا ضروري گرفته شده است. واژه­ي Essential oil اولين بار در قرن ۱۶ ميلادي توسط يك دانشمند سويسي به نام Parcelus von Hohenheim به كار برده شد. اسانس­ها از نظر تركيب شيميايي همگن نيستند، بلكه به صورت تركيبات مختلفي مشاهده مي­شوند ولي به طور كلي از گروه شيميايي موسوم به ترپن­ها و يا منشاء ترپني دارند (فراهاني، ۱۳۸۹).
اسانس­ها يا تركيبات معطر، يكي از بزرگ­ترين و مهم­ترين تركيب­هاي ثانوي در گياهان دارويي، ادويه­اي به ويژه معطر هستند. تركيبات ثانويه كه در برخي گياهان به دليل مسيرهاي بيوشيميايي خاص توليد مي­شوند به صورت معطر، روغني، غليظ عمدتاً بدون رنگ و فرار، آب­گريز يا غير­محلول در آب هستند. در علم شيمي مفهوم آروماتيك به معني معطر است و هر ماده­اي كه در ساختار مولكولي خود داراي حلقه بنزني باشد مواد آروماتيك و در غير اين صورت آليفاتيك مي­گويند. بسياري از اسانس­هاي توليد شده در گياهان داراي حلقه معطرند و ممكن است ترشح مواد معطر به سطح بيروني سلول­ها، به خودي خود انجام شود يا مواد معطر در كيسه، مجاري و بافت­هاي ترشحي ذخيره شده، بر اثر لمس و يا پاره­شدن به بيرون تراوش كند. در همين حوزه به گياهاني كه توانايي توليد، ذخيره و ترشح تركيبات معطر يا اسانس را دارند گياهان­معطر گفته مي­شود ( قاسمي، ۱۳۸۸).
اسانس­ها در سلول­ها و كرك­هاي ترشحي منفرد يا مجتمع، غده­هاي ترشحي، مجاري ترشحي در قسمت­هاي سطحي و دروني اندام­هاي مختلف: برگ­ها، گل­ها، ميوه­ها، جوانه­ها و شاخه گياهان وجود دارند يا ممكن است در اندام­هاي مختلف گياهان پراكنده شده باشد در اين صورت اسانس حاصل، از نظر كميت و كيفيت و همچنين اجزا و عناصر تشكيل دهنده از اندامي به اندام ديگر تفاوت دارد (اميد

تكه هايي از متن به عنوان نمونه :
چكيده
رژيم تحريم سازمان ملل متحد يكي از مهم‌ترين ضمانت‌هاي اجرايي تصميمات شوراي امنيت است. هرگاه شوراي امنيت در جهت مسئوليت اوليه ي خود ، يعني حفظ صلح و امنيت بين‌المللي به منظور تحديد و كنترل اختلافات و خصومت‌ها ، مبادرت به اعمال تحريم نمايد، بر مبناي ماده ۲۵ براي تمامي كشورهاي عضو سازمان ملل جنبه‌ي الزام ‌آور دارد. هرچند صرف اعمال تحريم نمي تواند برطرف كننده‌ي علل و موانع اصلي و عمده‌ي مسائل و مشكلات باشد و در مواقعي ، به مثابه مسكّني موقتي براي يك بيماري مزمن است كه به موقع خود ود خواهد كرد. هدف نوشتار حاضر بررسي كارآيي رژيم تحريم شوراي امنيت عليه برنامه ي هسته‌اي جمهوري اسلامي ايران است. تلاش‌هاي مستمر و پافشاري ايران جهت استفاده از تكنولوژي صلح آميز، هسته‌اي ،باعث تقابل اين كشور با قدرت‌هاي بزرگ هسته اي و در نهايتارجاع پرونده هسته‌اي ايران از شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به شوراي امنيت گرديده است. در اين نوشتار كارآيي رژيم تحريم شوراي امنيت از كارآيي لازم برخوردار بوده و توانسته است روند برنامه‌ي هسته‌اي ايران را كُند كند، ولي در مقطع زماني كنوني، تغييري در سياست‌هاي هسته‌اي ايران ايجاد نكرده است.
آنچه در ادبيات حقوق بين الملل،((مداخله بشردوستانه)) نام گرفته است. توسل به قواي نظامي توسط نهاد حافظ صلح و امنيت بين المللي (َشوراي امنيت)در قالب فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد است كه به جهت جلوگيري از نقضهاي فاحش و گسترده حقوق بشر در داخل مرزهاي ملي صورت مي گيرد.
اقدام به مداخله بشردوستانه در دو دهه اخير(از جنگهاي داخلي در عراق و سومالي، تا درگيري هاي قومي و نژادي در كوزوو ودارفور با توجه به طبع و سرشت سياسي شورا ويا منافع اعضاء دائم آن كه عموما” تابع شرايط واوضاع واحوال موجود بوده است ،اين بحث را مطرح مي كند كه شوراي امنيت به عنوان ركن اجرايي سازمان ملل متحد قانونا” ملزم است د رفرايند مداخله بشردوستانه موازيني را مورد توجه قرار دهد وقيودي را رعايت كند.
وا‍ژگان كليدي: عدم مداخله، مداخله بشردوستانه، شوراي امنيت، حقوق بشر، حاكميت
مقدمه
از آن زماني كه حاكميت يگانه قبله گاه جامعه بين المللي محسوب مي گرديد وحقوق بين الملل درمقام تكريم حاكميت، اصولا” دولتها را ازمداخله در امور يكديگر منع و آنها را حاكم مطلق بر سرنوشت اتباع خويش قلمداد مي نمود مدت زمان بسياري گذشته است.
بعد از جنگ جهاني دوم و ايجاد سازمان ملل متحد با وظيفه حفظ صلح و امنيت بين المللي عرصه اي جديد در اين زمينه ايجاد گرديد. ابتناي سازمان ملل متحد براصل برابري حاكميت دولتهاي عضو وتلقي ممنوعيت تهديد يا توسل به زور و عدم مداخله در امور داخلي دولتها به عنوان اصول اساسي سازمان ملل متحد،نمي توانست فارغ از اهداف سازمان به ويژه بند ۳ ماده ۱ و مواد ۵۵ و ۵۶ آن در مورد احترام به حقوق بشر و آزادي هاي اساسي تفسيرواجرا شود. زيرا به زودي مشخص شد كه ميان صلح پايدار در جامعه بين المللي و احترام به حقوق بشر و آزادي هاي اساسي افراد، پيوندي وثيق و رابطه اي متقابل وجود دارد.
بنابراين در راستاي اعطاي مسئوليت اصلي حفظ صلح وامنيت بين المللي به شوراي امنيت به عنوان ركن اجرايي سازمان ملل متحد و مقابله با عوامل تهديد كننده صلح،ناقض صلح و اعمال تجاوزكارانه ماده ۳۹ منشور اختياراتي اعم از توسل به اقدامات غير نظامي و نظامي(مواد ۴۱ و ۴۲ منشور) به شورا اعطا شد.
اگر چه بروز جنگ سرد(۱۹۹۰-۱۹۵۰)و تقابل سياسي دو ابرقدرت جهان، موجب شد كه شوراي امنيت علاوه بر عدم توفيق در برخورداري از نيروهاي بين المللي (ماده ۴۳ منشور)نتواند از توسل به نيروهاي نظامي ملي جهت اقدام،استفاده چنداني نمايد. اما فروپاشي شوروي سابق و پايان جنگ سرد در اوايل دهه ۱۹۹۰ كه با ايجاد بحران هاي بين المللي جديد همچون جنگهاي داخلي، شورشها ، كشتار جمعي و پاكسازي نژادي ، قتل و غارت وغيره در داخل كشورها همراه بود. شورا را بر آن داشت كه تا با تلقي نقض فاحش و گسترده حقوق بشر به عنوان تهديدي عليه صلح و امنيت بين المللي براساس اختيارات خود در قالب فصل هفتم منشور اقداماتي را انجام دهد.
به عبارت ديگر تعارض و تقابل كه به مدت چند دهه استفاده حداقلي از فصل هفتم منشور را باعث شده بود از ميان رفته،و فرصتهاي جديدي كه از اين طريق براي همكاران ميان اعضاء دائم شوراي امنيت پيش آمده بود به شورا اين امكان را داد تا خود را با اقتضائات جديد وفق دهد. با اين اقدامات شوراي امنيت ثابت كرد كه ديگر نبايد غفلت كرد و در مقابل نقضهاي بنيادين حقوق انسانها آن هم به طور مداوم و گسترده در احين اين مخاصمات كاري نكرد.[۱]
امروزه با گذشت حدود هفده سال از فروكش كردن شعله هاي جنگ سرد[۲]، شوراي امنيت در زمينه مقابله با نقض حقوق بشر در عراق (۱۹۹۱-۱۹۹۰)، سومالي (۱۹۹۳-۱۹۹۲)، بوسني وهرزگوين (۱۹۹۴-۱۹۹۳)، رواندا(۱۹۹۴)، هاييتي(۱۹۹۵)، كوزوو(۱۹۹۸)، تيمورشرقي(۱۹۹۹)، و دارفور(از سال ۲۰۰۳ تا امروز)، اقداماتي را انجام داده است و از اين طريق توانسته است از برافروخته شدن بيش از پيش آتش جنگها بكاهد.
اما موضوع اصلي اين است كه امروزه با توجه به نياز وجود يك سيستم امنيت جمعي و جامع جهت همكاري در برابر تهديدات گسترده و اداره اين سيستم توسط شوراي امنيت از يكسو و معين نشدن دقيق مرزهاي حقوقي اختيارات شوراي امنيت از سوي ديگر، آيا اين ركن سياسي از اختياراتي نامحدود جهت مداخله برخوردار است؟يا اينكه طي انجام عمليات مداخله گرايانه ملزم است اصول و

 عنوان:

تاثير قارچ ميكوريزا بر روي بعضي از خصوصيات رشدي، بيولوژيكي و تغذيه ايي گياه

نيشكر تحت تنش شوري

 استاد راهنما:

دكتر زرين تاج عليپور

استادان مشاور:

دكتر عبدالامير يوسفي

دكتر محمود شميلي

تكه هايي از متن به عنوان نمونه :
چكيده
نيشكر يكي از گياهان قندي مهم است كه بخش اصلي شكر مصرفي مردم جهان را تامين مي كند. كشت اين گياه بدليل افزايش تقاضا براي شكر و فراورده هاي جانبي آن در مناطق نيمه گرمسيري خشك و نيمه خشك از جمله جنوب غربي ايران رو به گسترش بوده است. هدف از انجام اين پژوهش بررسي تاثير قارچ ميكوريزا آربسكولار تحت تنش شوري برروي بعضي از خصوصيات رشدي، بيولوژيكي و تغذيه اي گياه نيشكر بود. بدين منظور در قالب يك آزمايش فاكتوريل و طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار، تاثير چهار سطح تلقيح قارچ ميكوريزا آربسكولار گونه گلوموس موسه همراه با كود سوپر فسفات تريپل و چهار سطح شوري (۳، ۶، ۹ و ۱۲ دسي زيمنس بر متر) برروي واريته CP 57گياه نيشكر بررسي شد. نتايج مقايسه ميانگين نشان داد كه شاخص هاي رشدي، بيولوژيكي و تغذيه اي بطور معني داري در سطح ۵ درصد و ۱ درصد متفاوت بود. نتايج نشان داد كه مايه تلقيح ميكوريزايي و فسفره باعث افزايش وزن خشك اندام هوايي، وزن تر اندام هوايي، وزن تر ريشه، و همچنين باعث افزايش ارتفاع گياه نيز شده است. در وزن خشك ريشه مشاهده شد افزايش وزن بيشتر تحت تاثير كود فسفره است. در عناصر نيتروژن و فسفر، تحت تاثير كود ميكوريزا افزايش جذب بيشتري مشاهده شد. در ميزان جذب پتاسيم كود ميكوريزا آربسكولار و سطوح فسفر تاثير گذار نبودند. در ميزان كلونيزاسيون ريشه نيز ميكوريزا و فسفر بالاي ۵۰% باعث افزايش ميزان كلني شدن ريشه گياه شد. شوري همچنين در سطوح بالاي ۳ دسي زيمنس بر متر اثرات منفي بر تمام فاكتور ها داشت.
كلمات كليدي: نيشكر، قارچ ميكوريزا، فسفر، تنش شوري
1-1- مقدمه
با توجه به رشد روزافزون جمعيت جهان، تامين غذاي اين جمعيت نيازمند افزايش توليد محصولات كشاورزي و بالا بردن عملكرد درواحد سطح مي باشد. با توجه به اين كه مساحت زمين هاي بدون محدوديت كاهش يافته است، براي افزايش سطح زير كشت ناچار به استفاده از اراضي داراي درجات مختلف محدوديت است. در بسياري از مناطق دنيا به ويژه مناطق خشك و نيمه خشك، شوري خاك و آب يكي از موانع اصلي توليد محصولات زراعي و باغي است بنابراين افزايش سطح زير كشت به راحتي امكان پذير نمي باشد (شيرمردي،۱۳۸۷). شوري خاك، رشد گياه و توليد ماده خشك گياه را محدود مي كند كه اين مشكل در مناطق گرمسيري و خشك نيمه خشك تشديد مي شود. مديريت آبياري نامناسب منجر به تجمع نمك در خاك هايي كه زهكشي ضعيف دارند شده است (Edith et al, 2011).
تاثيرات تنش شوري بر گياهان مي توان به صورت زير خلاصه نمود:

• ايجاد تنش اسمزي و كاهش آب قابل استفاده گياه
• سميت ويژه يون هايي چون سديم و كلر
• عدم تعادل تغذيه اي در گياه (Sairam and Tyagi, 2004)

نيشكر يكي از گياهان مهم قندي كه حساسيت بالايي به شوري در مراحل مختلف رشدي از خود نشان مي دهد. شوري تنش غير زيستي مهمي است كه كشت نيشكر را در بخش هاي وسيعي از جهان محدود نموده است al.,1997) .(Tiwari etحدود يك ميليون هكتار از اراضي تحت كشت نيشكر با مشكل شوري يا سديمي بودن مواجه اند Fauconnier, 1994)). در ايران نيشكر تنها در خوزستان كه زمين هاي آن داراي مشكل شوري خاك مي باشند به صورت انبوه كشت ميشود Levitt, 1968) ؛Mehrad, 1980).
عملكرد اين گياه به دلايلي كه اثرات تنش شوري بر گياه مي گذارد به شدت كاهش مي يابد
) ۲۰۰۰،. (Nelson and ham براي كاهش و يا تعديل اثرات تنش شوري بر نيشكر از قارچ ميكوريزا آربسكولار به صورت رابطه همزيستي استفاده ميشود. قارچ ميكورزا با بيش از ۸۰ درصد گونه هاي گياهي رابطه همزيستي دارد (Ambrosano et al, 2010). همزيستي ميكوريزايي از مهمترين روابط پر سود دو جانبه موجود بين گياهان و ميكروارگانيزم هاي خاك مي باشد. در اين همزيستي قارچ ميكوريزا نه تنها به رشد و نمو گياهان كمك مي كند بلكه مقاومت گياهان زراعي را به تنش هاي محيطي از قبيل شوري بالا مي برد .( Cantrel and Linderman, 2001 ; Asghari, 2008)
اثرات مفيد قارچ ميكوريزا به گياه: كمك به گياهان تحت تنش، افزايش مقاومت در برابرآفات، بهبود ساختار خاك از طريق تجمع در خاك و افزايش جذب فسفر. فسفر ريز مغذي ضروري تمام ارگانيزم هاي زنده است و يكي از غير قابل دسترس ترين مواد مغذي موجود در خاك است. بنابراين نياز گياه براي فسفر و توانايي خاك براي تامين اين عنصر در سيستم هاي كشت بسيار مهم است. پس از عناصر غذايي پتاسيم و نيتروژن بيشترين نياز گياه نيشكر به عنصر فسفر مي باشد. همزيستي ميكوريزا مي تواند باعث افزايش جذب فسفر توسط ريشه هاي گياه شود. در اين تحقيق با ايجاد يك رابطه همزيستي بين گياه و قارچ ميكوريزا اثر قارچ ميكوريزا بر خصوصيات رشدي، بيولوژيكي و تغذيه اي نيشكر تحت تنش شوري بررسي خواهد شد.
۱-۲- اهداف تحقيق
۱.افزايش رشد و تغذيه نيشكر در اثر استفاده از قارچ ميكوريزا آربسكولار

2. گام برداشتن در راستاي كشاورزي پايدار و جايگزيني كودهاي زيستي به جاي نهاده هاي شيميايي پرمصرف
3. تامين فسفر مورد نياز و ضروري براي نيشكر با بهره گرفتن از قارچ ميكوريزا آربسكولار

۲-۱- نيشكر
شكر يكي از مهمترين موادغذايي مورد نيازانسان است كه دربدن ايجادحرارت وانرژي ميكند . قيمت بسيارارزان شكر،‌درمقايسه بامقداركالري كه ايجاد ميكند،اين محصول رابه صورت منبعي اساسي درتأمين انرژي مبدل كرده است . به عقيده بسياري از محققان درآستانه قرن بيست ويكم، بزرگترين واساسي ترين مشكل وبحراني كه بشريت باآن روبرواست، ‌بحران غذا ومشكل گرسنگي است.
صنعت قند سازي وتوليد شكراز نيشكر داراي اين امتياز اساسي است كه هم محصول شكر و ملاس باقيمانده ازاستحصال آن وهم تفاله نيشكر قابل تبديل به انرژي ومحصولات باارزش است وبه اين دليل كارشناسان اعتقاد دارند كه بشردرآينده بايد كشت محصولاتي را بيشتر مورد توجه قراردهد كه حاصل بيشتردر واحد سطح داشته باشد.
۲-۱-۱- مبدأ و سازگاري
حدود ۸۰۰۰ سال قبل از ميلاد نيشكر به نام علمي ساكاروم[۱] به عنوان يك گياه بومي به وسيله كشاورزان عصر نوسنگي در جايي كه اكنون گينه ناميده ميشود كشت مي گرديده و از آنجا،به غرب يعني چين، هندو شرق جزاير اقيانوس آرام برده شده است.ايرانيان هيبريدS.barberi  را حدود ۵۰۰ سال قبل از ميلاد به سواحل مديترانه بردند و اعراب اين گياه را در قرن هشتم پس از ميلاد به مراكش برده و با توسعه ي كشت آن و توليد نيشكر به اعتبار آن افزودند. در قرن هفدهم مركز اصلي توليد نيشكر به جزاير نيشكر واقع در كارائيب و شمال شرقي برزيل تغيير مكان داد. توليد مدرن نيشكر از زماني شروع شد كه ₍₍ نيشكر زراعي[۲] ₎₎ كه منشا آن گينه بود در سال ۱۷۶۸به منطقه تاهيتي رسيد و جايگزين S.barberi شد. نيشكر گياه قوي بوده و با اغلب شرايط محيطي سازگاري دارد. نياز هاي اصلي آن شامل آب و گرماست. اين گياه به نور كافي نيز نياز دارد.
نيشكر گياه زراعي مختص مناطق گرمسيري مرطوب مي باشد. اما به دليل تقاضاي روز افزون براي شكر، كشت و كار آن به سرعت به مناطق نيمه گرمسيري خشك و نيمه خشك گسترش يافته است
(et all., 1963 Bernstein ؛ Raman et all., 1996).
نيشكر محصول مناطق حاره و نيمه حاره اي مي باشد. توليد نيشكر در آن نواحي كه ميانگين حرارت ماهيانه طي حداقل ۸ ماه از سال حدود ۲۰ درجه سانتيگراد يا بيشتر باشد امكان پذير است، مشروط بر آنكه در هيچ ماهي از سال يخبندان وجود نداشته باشد. حرارت هاي حدود ۲۰ درجه سانتيگراد درخاك براي رشد ريشه ها مناسب است و حرارت هاي كمتر از اين مقدار موجب محدوديت رشد ريشه مي گردد. حرارت هاي كمتر از ۵ درجه سانتيگراد نيز ممكن است به برگها آسيب رساند .حساسيت نيشكر به كمبود نور شديد است و پنجه زدن آن به مقدار زيادي نور نياز دارد.
مشخصات گياه شناسي
نيشكر از خانواده گرامينه[۱] و از جنس Saccharum است، كه داراى چهار قسمت اصلى ريشه، ساقه، برگ و گل و يا خوشه مى‌باشد.

• ريشه نيشكر، استوانه‌اى است كه هر چه به‌طرف نقطه رويش نزديكتر شود، باريكتر مى‌شود. ريشه توسط قلمه ساقه تكثير مي گردد كه در حقيقت اين قلمه بذرآن مي باشد بطور كلي دو نوع ريشه در نيشكر ظاهر ميگردد.

۱- ريشه هايي كه پس از كاشت قلمه تشكيل مي گردند كه نازك، سطحي، منشعب و سفيد رنگ مي باشند. اين ريشه ها موقتي بوده و پس از تشكيل ساقه ونيز ريشه هاي ساقه از بين مي روند.

• ريشه هايي كه بعد از پيدايش ساقهاز محل گره ظاهر مي گردند. اين ريشه ها دائمي و قوي مي باشند.

۲- ساقه: مهمترين قسمت نيشكر ساقه است كه به دليل ذخيره شيره در آن براي تهيه قند مورد استفاده قرار مي گيرد. ساقه معمولآ بلند و ارتفاع آن به ۳ تا ۴ متر و بيشتر مي رسد و ضخامت آن بسته به انواع بين۲ تا ۶ سانتي متر مي باشد. ساقه معمولآ خشن، خشك و بند بند مي باشد.  رنگ ساقه از سبز مايل به زرد تا بنفش مايل به قرمز متغير است. تعداد ميان گره ۱۰ و فاصله آنها بين